សមុទយសច្ច(ហេតុនាំឲកើតទុក្ខ)

តើសេចក្តីទុក្ខកើតឡើងដោយសាអ្វី?
ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូជាម្វាស់ទ្រង់បានត្រាស់ថា៖
សត្វលោកមានទុក្ខដោយសារមិនស្គាល់សេចក្តីទុក្ខពិត
សេចក្តីទុក្ខសពបែបយ៉ាងកើតឡើងដោយហេតុតែ៣យ៉ាងគឺ៖
១.អវិជ្ជា=សេចក្តីល្ងង់ខ្លៅមិនស្គាល់នូវសភាវពិតរបស់ជីវិត។
២.តណ្ហា=ការជាប់រឺការញៀនញាមនិងត្រេកត្រអាលខុសគន្លងធម៌។
៣.ឧបាទាន=ការប្រកាន់ជាប់ដោះខ្លួនមិនបាន។
១.អវិជ្ជានាំឲកើតសង្ខារ(ការប្រជុំបាបបុណ្យគុណទោសនាំឲមានជាតិកំណើត)
២.សង្ខារនាំឲកើតវិញ្ញាណ(ការដឹងនូវអារម្មណ៍)
៣.វិញ្ញាណនាំឲកើតនាមនិងរូប(ខន្ធ៥)
៤.នាមនិងរូបនាំឲកើតសឡាយតន(អណ្តូងជាទីធ្លាក់ចុះនៃអារម្មណ៍)
៥.សឡាយតននាំឲកើតផស្ស(ការបះពាល់ត្រូវដោយអារម្មណ៍)
៦.ផស្សនាំឲកើតវេទនា(ការសោយអារម្មណ៍)
៧.វេទនានាំឲកើតតណ្ហា(ការត្រេកត្រអាលក្នុងអារម្មណ៍)
៨.តណ្ហានាំឲកើតឧបាទាន(ការប្រកាន់ជាប់ថាជារបស់ខ្លួន)
៩.ឧបាទាននាំឲកើតភព(ទីកើត)
១០.ភពនាំឲកើតជាតិ(កំណើត)
១១.ជាតិនាំឲកើតជរាព្យាធិមរណ(ទុក្ខសោកសបបែបយ៉ាងគណនាមិនអស់ក្នុង១ជីវិត)។