Friday, October 30, 2009

សង្គមស៊ិវិលបារម្ភអំពីវិន័យរបស់ព្រះសង្ឃនៅកម្ពុជា

អាកប្បកិរិយាមិនល្អប្រពៃរបស់ព្រះសង្ឃខ្លះ នៅប្រទេសកម្ពុជា កំពុងបង្កឲ្យមានការព្រួយ

បារម្ភសម្រាប់ក្រុមសង្គមស៊ីវិល និងក្រុមបញ្ញាវ័ន្តព្រះពុទ្ធសាសនា នាំមុខនៃប្រទេសកម្ពុជា។

កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ រាយការណ៍ថា ក្រុមសង្គមស៊ីវិលនិងក្រុមបញ្ញាវ័ន្តព្រះពុទ្ធ សាសនា
ព្រមានថា ប្រសិនបើក្បួនច្បាប់វិន័យព្រះសង្គនៅតែចុះដុនដាបតទៅទៀតនោះ វានឹងធ្វើឲ្យ
អន្តរាយដល់តួនាទីរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនា នៅក្នុងសង្គមខ្មែរ។

កាសែតភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ និយាយថា ក្រុមទាំងពីរនោះ កំពុងអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលឲ្យដោះ
ស្រាយការផ្ទុះកើតមានឡើងនាពេលថ្មីៗនេះ នូវបទល្មើស ដែលមានចាប់តាំងពីភាពស្រវឹង
សុរា រហូតដល់ការចាប់រំលោភផ្លូវភេទ និងការវាយដំរហូតដល់ស្លាប់ ដែលគេចោទថា បាន
ប្រព្រឹត្តដោយព្រះសង្ឃ។

លោក មៀច ប៉ុន ទីប្រឹក្សាគណៈកម្មការប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់នៅឯវិទ្យាស្ថានពុទ្ធ
សាសនបណ្ឌិត និយាយថា នៅគ្រាអតីតកាល ករណីព្រះសង្ឃទាក់ទិនក្នុងទំនាក់ទំនង
ផ្លូវភេទកម្រកើតមានឡើងណាស់ និងថាលោកមិនដែលឮអំពីព្រះសង្ឃឆាន់សុរា និង​និង

សម្លាប់មនុស្សឡើយ៕

(ដកស្រង់ពីវិទ្យុអូស្រ្តាលី)

Thursday, October 29, 2009

ការរស់នៅ និង សេដ្ឋកិច្ច សម័យក្រោយអង្គរ

ការរស់នៅរបស់អានាចក្រប្រជានុរាស្រ្ដ ក្នុងគ្រាស្រុកមានសន្ដិភាព និង ក្នុងគ្រាស្រុកមានចំបាំងរាំងជល់ ឃើញថាមាន
លក្ខណៈខុសប្លែកគ្នាឆ្ងាយណាស់។
សេចក្ដីស្រង់ខាងក្រោមនេះពីសៀវភៅ Le Sdach Kan របស់ Adhémard Leclère អាចបញ្ជាក់លក្ខណៈនេះបានខ្លះ។
Le royaume avait retrouvé la paix d' autrefois et les habitantsn se l' ancienne monarchie។

ជាទូទៅ គេឃើញថាអានាចប្រជានុរាស្រ្ដមានការតព្វកិច្ចត្រូវ បង់ពន្ធជូនរាជការ ប៉ុន្ដែក្នុងករណីខ្លះ ព្រះរាជាទ្រង់សព្វរា
ជហរិទ័យលើកលែងមិនអោយយកពន្ធបាន ដូចព្រះធម្មរាជាទ្រង់បានបញ្ជាអោយលើកលែងពន្ធរាជការខ្លួន និង ពន្ធរាជ

ធានី អស់រយៈកាល៣ឆ្នាំ។ អែព្រះបាទស្រីជេដ្ឋាធិរាជ (ស្ដេកន) កាលច្បាំងឈ្នះព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ហើយធ្វើពិធីរាជា
ភិសេកឡើងសោយរាជនោះ ព្រះអង្គទ្រង់បង្គាប់អោយរាជការ លើកលែងអានាប្រជានុរាស្ដ្រទូទាំងប្រទេសមិនអោយ
បង់ពន្ធក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ ហើយគេបានបញ្ជាក់សេចក្ដីថា អានាប្រជានុរាស្រ្ដបានសំបូណ៌សប្បាយ។

ម្យ៉ាងទៀតអានាប្រជានុរាស្រ្ដត្រូវបានកែនអោយបំពេញកិច្ចការធំៗ ដូចជាលើកផ្លូវ សង់ស្ពាន ជីកព្រែក ជីកអូរ លើកទំ
នប់៘ សំរាប់បំរើប្រយោជន៍រួម និង កិច្ចការខ្លះទៀតសំរាប់បំរើផលប្រយោជន៍ព្រះរាជា។
ក្រៅពីកិច្ចការទាំងប៉ុន្មាន ដែលត្រូវបំពេញដូចបានរៀបរាប់មកហើយនេះ ពួកយុវជន ក្នុងព្រះរាជនាចក្រត្រូវជាប់កំនែន
ជា ទាហាន ក្រៅកំនែនទៀត នៅពេលណាស្រុកមានចំបាំង ពួកទាហានប្រភេទនេះ ត្រូវកែនអោយចូលបំរើក្នុងកងទ័ព
ភ្លាមៗ។

ក្នុងករណីស្រុកកើតចំបាំង ទោះជាចំបាំងគ្នាអែងក្ដី ចំបាំងការពារជាតិក្ដី អានាប្រជានុរាស្រ្ដត្រូវជួបប្រទះនឹងទុក្ខវេទនា
យ៉ាងខ្លាំង ព្រោះក្រៅពីការតព្វកិច្ចទាំងប៉ុន្មានដែលត្រូវបំពេញខាងលើ រាស្រ្ដត្រូវប្រមូលទ្រព្យសម្បត្ដិ ស្បៀងអាហារផ្គត់
ផ្គង់អោយកងទ័ពថែមទៀត។ ពិសេសទៅទៀតក្នុងចំបាំងសម័យណាក៏ដូចសម័យណាដែរ អានាប្រជានុរាស្រ្ដរមែងតែ
ងតែស្លាប់ដោយខ្មាំងសត្រូវប្រហារផង ដោយជំងឺតំកាត់ផ្សេងៗផង។ ឆ្លៀតអោកាសដែលមានការវឹកវរដូច្នោះ ចោរខ្មួញ
តែងតែកំរើកថ្លើមធំ ប្លន់កាប់ចាក់នៅគ្រប់ស្រុកគ្រប់ដំបន់។

ក្នុងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចគេសង្កេតឃើញមានសកម្មភាពផ្សេងៗដូចតទៅ៖
កសិកម្ម
កសិកម្មទំនងជាសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចសំខាន់ជាងគេ ព្រះគេបានសង្កេតឃើញថា អ្នកដឹកនាំជាតិតែងតែយកចិត្ដទុកដាក់
នឹងបញ្ហាទឹកណាស់។ ក្នុងការស្ថាបនារាជធានីថ្មីម្ដងៗ ព្រះរាជាតែងនឹកគិតទៅដល់ដីធ្លីសំរាប់អោយរាស្រ្ដធ្វើស្រែចំការ
និងការជីកអូរ ជីកប្រលាយ ជីកព្រែកសំរាប់យកទឹកផ្គត់ផ្គង់ដល់មុខរបរនេះទៀត។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គទ្រង់
អោយគេចាប់ឆ្ការព្រៃ ដើម្បីពង្រីកទំហំដីស្រែចំការ។ ក្នុងគ្រាមានចំបាំងគ្នាអែងក្នុងស្រុក តែកាលណាដល់រដូវវស្សាគេ
តែងតែស្រុះស្រួលគ្នាទាំងសងខាង ដើម្បីរំលាយទ័ពផ្អាកសង្រ្គាម អោយទាហានត្រលប់ទៅកាន់ទីលំនៅរៀងៗខ្លួន និង
ប្រកបរបរធ្វើស្រែចំការ។ ធ្វើយ៉ាងនេះឃើញថា ដូនតាយើងលោកយល់ច្បាស់ណាស់នូវសារៈសំខាន់របស់សេដ្ឋកិច្ចក្នុង
ពេលចំបាំងគឺ «ធ្វើស្រែនឹងទឹក ធ្វើសឹកនឹងបាយ» យ៉ាងមិញបើគ្មានបាយទេ ទាហាន និង អានាប្រជារាស្រ្ដទូទៅ នឹងត្រូវដា
ច់ពោះស្លាប់ ហើយគេគ្មានលទ្ធភាពនឹងធ្វើចំបាំងតទៅទៀតដែរ។

ក្នុងសម័យលង្វែក គឺ នៅពេលដែលព្រះរាជាខ្មែរ បានទាក់ទងជាមួយអ្នកផ្សាយសាសនាព័រទុយកល និង អេស្ប៉ាញ ព្រះ
អង្គតែងបានផ្ដល់ទេយ្យទានជាអង្ករ ដល់អ្នកទាំងនោះដែលរស់នៅក្នុងប្រទេសខ្មែរផង និង ដល់អង្ការធំខាងផ្សាយសាស
នានៅ ម៉ាលាកា ផង។

ពាណិជ្ជកម្ម
ដោយសារទន្លេមេគង្គជាផ្លូវគមនាគមមួយហើយសំខាន់ ក្រុងចតុមុខក៏ក្លាយទៅជាកំពង់ផែមួយដែលមានឈ្មួញបរទេស
ចេញចូលលក់ដូរតាំងពីរជ្ជកាល ព្រះបរមរាជាទី២ ចៅពញាយ៉ាតម៉្លេះ។ ដល់មកសម័យព្រះចន្ទរាជា និង ស្ដេចកន ច្បាំង
គ្នាអែង គេឃើញមេទាំងពីរនេះសុទ្ធតែបានបញ្ជាអោយដដឹកទំនិញយកទៅលក់អែបរទេស ហើយទិញយកគ្រឿងស
ស្រ្ដាវុធយកមកវិញ។ តាមអែកសារអឺរ៉ុប ព្រះបរមរាជាទី៤ កាលដែលទាក់ទងជាមួយជនជាតិអឺរ៉ុបនោះ ព្រះអង្គទ្រង់មា
នសង្ឃឹមថា សកម្មភាពខាងជំនួញ នឹងកើតមានឡើង បន្ទាប់ពីការមកដល់របស់ពួកបព្វជិត តែព្រះអង្គពុំបានទទួលផលល្អ
ក្នុងវិស័យនេះឡើយ។ ក៏ប៉ុន្ដែបើតាមប្រភពដដែលនោះ ឃើញថាក្នុងរជ្ជកាលក្រោយៗមកទៀត មានឈ្មួញបរទេសជា
ច្រើនគឺ ចិន ជប៉ុន ជ្វា បានមកធ្វើជំនួញក្នុងប្រទេសខ្មែរតាមផ្លូវទឹក ជាពិសេសនៅកំពង់ផែចតុមុខនេះអែងដែលជាផ្សារ
លក់គ្រឿងទេស ភ្លុកដំរី ស្បែកសត្វ ជ័រកំញាន ៘

សិប្បកម្ម និង អុស្សាហកម្ម
អុស្សាហកម្មដែលសំខាន់ជាងគេ ទំនងជាការស្លដែក។ អុស្សាហកម្មប្រភេទនេះ មានសន្ទុះខ្លាំងដោយមានការទំនុកបំរុង
ពីព្រះចន្ទរាជា។ ប៉ុន្ដែរបរប្រើដែកជាវត្ថុធាតុដើម មានរបរដំដែកជាដើម ឃើញមានសកម្មភាពរួចទៅហើយតាំងពីរជ្ជ
កាលព្រះបាទ ចៅពញាយ៉ាតម៉្លេះ។

ជំនឿ និងទំនៀមទំលាប់
ទោះបីនៅសម័យនោះ ព្រះពុទ្ធសាសនាបានជ្រួតជ្រាបចូលក្នុងសង្គមខ្មែរហើយក៏ដោយ ក៏ជនជាតិខ្មែរយើងពុំបានលះ
បង់ចោលនូវជំនឿដើមរបស់ខ្លួនឡើយ។ យ៉ាងណាមិញ តាំងពីព្រះរាជាដល់ប្រជារាស្រ្ដតូចតាចគ្រប់ជាន់ថ្នាក់សុទ្ធតែជឿ
ខ្មោចបិសាច អារក្ស អ្នកតា បង់បត់៘ រាជពង្សាវតារខ្មែរបាននិយាយថា កាលកសាងរាជធានីចតុមុខ ព្រះបរមរាជាចៅ
ពញាយ៉ាត ទ្រង់ចាត់អោយសាង ខ្លាងមឿង (អ្នកតាចាំស្រុក) មួយនៅខាងមុខ វត្ដអុណ្ណាលោម និងរូបអ្នកតាបង់បត់ជាច្រើ
នកន្លែងទៀត ទុកជាទ្វារព្រះនគរ ជាបង្ការសឹកសង្រ្គាមពីប្រទេសជិតខាង។ តាពេជ ដែលបានបូជាជីវិត ដើម្បីទៅកែន
ទ័ពបិសាច មកជួយអាសាព្រះ ចន្ទរាជា ក្នុងគ្រាចំបាំងមួយ ស្ដេចកន នោះបានក្លាយទៅជាអ្នកតា១រូប ដែលប្រជារាស្រ្ដខ្មែ
របានធ្វើពិធីគោរពបូជា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ។

ក្នុងវិស័យជំនឿលើខ្មោចនេះ គេជឿទៀតថា ដើម្បីកសាងទំនប់ទឹក រឺ ព្រះវិហារអោយជាប់ល្អ គេត្រូវយកអ្នកទោសអស់
ជីវិតទៅកប់ក្រោមទំនប់នោះ រឺ គេត្រូវយកខ្មោចទៅទ្រាប់បាតសសរព្រះវិហារ។

ម្យ៉ាងទៀត ខ្មែរនៅគ្រប់ជាន់ថ្នាក់សុទ្ធតែយល់ថា ការយល់សប្ដិជាការប្រាប់អោយដឹងពីមុនពីហេតុការណ៍ ដែលបំរុងនឹង
កើតឡើង ម៉្លោះហើយគេតែងតែអោយហោរាទស្សន៍ទាយមើលមិនដែលខាន ជាពិសេសក្នុងមជ្ឈដ្ឋានបរមរាជវាំងដែ
លពួកហោរាជាមន្រ្ដីមួយប្រភេទចាំតែបំពេញមុខការខាងទស្សន៍ទាយនេះអែង។

ក្រៅពីនេះ ខ្មែរនៅមានជំនឿមាំលើពាក្យសំបថ ដែលគេយល់ថា មានលក្ខណៈសក្ដិសិទ្ធណាស់។ ពួកនាម៉ឺនសព្វមុខមន្រ្ដី
ពួកសេនាទាហានសុទ្ធតែត្រូវផឹកទឹកពិភទ្ទសច្ចាជារៀងរាល់ឆ្នាំជាការសំដែងភក្ដីភាពរបស់ខ្លួនចំពោះព្រះមហាក្សត្រ។
រាជពង្សាវតារខ្មែរបានកត់ទុកនូវពិធីជាទំនៀមទំលាប់យ៉ាងសំខាន់ពីរ គឺពិធី បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី១ និងពិធី បុណ្យអុំទូក១។

បុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី ទំនងជាពិធីបុណ្យសំខាន់ជាងគេ ពីព្រោះទោះបីមានកើតចំបាំងគ្នាអែងក៏ដោយក៏គេត្រូវផ្អាកចំបាំងនោះ
សិនដើម្បីបានរៀបចំពិធីបុណ្យនោះ។ អែពិធី បុណ្យអុំទូកជាអោកាសមួយដែលគេធ្វើការប្រនាំងទូក លយកន្ទោងធំ ទូក
ប្រទីប និងអុជកាំជ្រួច។ គេថាធ្វើដូច្នេះ គឺដើម្បីថ្វាយទៅព្រះចង្កូមកែវ ដែលតំកល់នៅពិភពនាគ អែការអុជកាំជ្រួចរន្ទា
គឺថ្វាយទៅចូលាមណីចេតិយ ដែលតំកល់ព្រះចង្កូមកែវនៅស្ថានត្រៃត្រឹង្ស។

វប្បធម៌

អក្សរ ភាសា អក្សរសិល្ប៍
គួរគប្បីរំលឹកឡើងវិញថា ចាប់តាំងពីដើមស.វ.១៤រៀងមក គេពុំឃើញមានសិលាចារឹកនៅប្រទេសខ្មែរទៀតទេ។លុះដ
ល់មករជ្ជកាលរបស់ព្រះ ចន្ទរាជា ទោះបីពេលនោះរាជធានីពិតប្រាកដតាំងនៅរាជធានីលង្វែកក៏ដោយ ក៏ព្រះរាជាខ្មែរ
តែងនិយមនាំពួកបរិវារទៅគង់នៅតំបន់អង្គរជាហូរហែរៀងមក។ គឺក្នុងសម័យនោះហើយដែលខ្មែរបានកសាងសិលា
ចារឹកឡើងវិញ។ សិលាចារឹកទាំងនោះ គេបានចារទុកក្នុងប្រាសាទ នគរវត្ដ ជា៣អន្លើ គឺនៅទីដែលហៅថា ព្រះពាន់ ត្រង់
ដែលមានព្រះពុទ្ធរូបច្រើននោះខ្លះ នៅថ្នាក់លើបំផុតដែលហៅថា បាកាណនោះខ្លះ និងនៅព្រះរបៀងថ្នាក់ក្រោម។ សិ
លាចារឹកទាំងនោះមានទាំងអស់៤០ ផ្ទាំងមានចំនុចកាលកំនត់ពីគ.ស. ១៥៦៥ ដល់ ១៧៤៦ ប៉ុន្ដែសករាជដែលប្រើគឺជា ម
ហាសករាជ។ សេចក្ដីក្នុងសិលាចារឹកនោះ និយាយពីរឿងធ្វើបុណ្យផ្សេងៗ គឺប្រោសខ្ញុំអោយរួចជាអ្នកជា បំបួសមនុស្ស
លាបំនន់ សាងព្រះ សាងពិដាន និងថ្វាយរបស់ជាពុទ្ធបូជា៘ ជារបស់ស្ដេចខ្លះមន្រ្ដីខ្លះ រាស្រ្ដខ្លះ។

ចំពោះសេចក្ដីក្នុងសិលាចារឹកទាំងនោះ អ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរមួយក្រុមបានបន្ថែមសេចក្ដីទៀតថា «សេចក្ដីអស់នេះ ជាពាក្យ
របស់អ្នកចាលចាញ់ ហើយមានទីពឹងទីរលឹកចំពោះព្រះរតនត្រៃប៉ុណ្ណោះ ជាអ្នកសុខចិត្ដទទួលសេចក្ដីលំបាកវេទនាដោ
យយល់ថា ជាផលនៃកម្មអាក្រក់ដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ដមកហើយក្នុងអតីតជាតិ តែពុំបានអស់កំលាំងសេចក្ដីប្រឹងប្រែងឡើ
យ តែងខំសន្សំបុណ្យកុសលដើម្បីសេចក្ដីចំរើនដែលខ្លួន និង ដល់ប្រទេស។

ភាសាដែលប្រើក្នុងសិលាចារឹកទាំងនោះ ជាភាសាខ្មែរធម្មតាក្នុងសម័យកន្ដាលពាក្យពេជន៍ បុរាណលាយលំខ្លះដែរ តែ
យើងអាចមើលយល់សេចក្ដីបានច្រើន។ ជាការគួរអោយស្ដាយពេកណាស់ សាស្រ្ដាស្លឹករិត និង ក្រាំង ក្នុងសម័យដែលយើ
ងលើកយកមកសិក្សានេះត្រូវវិនាសបាត់បង់ខ្ទេចខ្ទីអស់ជាច្រើន នេះទំនងជាមកពីសត្រូវជិតខាង កាលដែលចូលមកលុ
កលុយស្រុកទេសយើង គេនាំគ្នាដឹកជញ្ជូនយកទៅទុកជាទ្រព្យសម្បត្ដិផ្ទាល់ទៅ ហើយម្យ៉ាងទៀតប្រហែលជាត្រូវភ្លើង
ឆេះ ក្នុងគ្រាមានសង្គ្រាមនោះហើយ។ ប្រសិនបើមាននៅសេសសល់ គឺនៅតាមវត្ដអារាម តែច្រើនពុំមានឈ្មោះអ្នក
និពន្ធ។ ចំពោះរឿងនេះមានមតិខ្លះយល់ថា មកតែពីរបបគ្រប់គ្រងធ្វើអោយអ្នកនិពន្ធខ្លាចរអា ពុំហ៊ានបញ្ចេញឈ្មោះ
របស់ខ្លួនអោយអ្នកផងស្គាល់ទេ តែមានមតិខ្លះទៀតយល់ថា មកពីអ្នកចារមានទំលាប់អាក្រក់លប់បំបាត់ឈ្មោះអ្នកនិពន្ធ
ចោល ហើយតាំងខ្លួនអែងជាអ្នកនិពន្ធជំនួសវិញ។

ស្នាដៃមួយដែលគេស្គាល់ឈ្មោះអ្នកនិពន្ធពិតប្រាកដគឺ ល្បើកអង្គរ នពន្ធដោយអ្នកប៉ាង ក្នុងគ.ស.១៨៩៨ ជាកាព្យនិយាយ
ពីការកសាងប្រាសាទ អង្គរវត្ដ តាមរបៀបរឿងទេពនិទាន។ ប៉ុន្ដែអ្នកស្រាវជ្រាវខ្មែរខ្លះបានដាក់កាលកំនត់រឿងនេះខិត
មកមុខបន្ដិចទៀត គឺនៅគ.ស. ១៦០៩ វិញ។

សាសនា និងលទ្ធិផ្សេងៗ

ព្រះពុទ្ធសាសនា
ព្រះពុទ្ធសាសនាបែបហីនយានប្រើភាសាបាលី ដែលបានចូលមកប្រតិស្ឋានក្នុងប្រទេសចាប់តាំងពីបដិវត្ដន៍នាយត្រសក់
ផ្អែម បានចារឹករឹសគល់យ៉ាងជ្រៅចូលក្នុងសង្គមខ្មែរ ជនជាតិខ្មែរគ្រប់ស្រទាប់ ចាប់តាំងពីព្រះមហាក្សត្រ ដល់ប្រជារាស្រ្ដ
តូចតាចបំផុតសុទ្ធតែមានជំនឿមុតមាំលើព្រះពុទ្ធសាសនា ដែលគេចានចាត់ទុកថា ជាទីពឹងទីរលឹក ទោះបីគេបានលះប
ង់ចោលជំនឿដើមរបស់គេលើខ្មោច បិសាច អារក្ស អ្នកតា បង់បត់ក៏ដោយ។ សង្គមខ្មែរលែងងាកទៅរកសាសនាព្រាហ្ម
ណ៍ទៀតហើយ។ ប៉ុន្ដែនៅបរមរាជវាំង គេឃើញមានពួកបាគូ (ព្រាហ្មណ៍) ដែលគ្រាន់តែមាននាទីថែរក្សាព្រះខាន់រាជ
ព្រះលំពែងជ័យ និង គ្រឿងបញ្ចក្សត្រ និងរៀបចំធ្វើព្រះរាជពិធីផ្សេងៗតែប៉ុណ្ណោះ។

ក្នុងសម័យនោះ ចំនួនវត្ដអារាមបានកើនឡើងជាលំដាប់។ ព្រះមហាថេរ ដែលមាននាមើលការខុសត្រូវលើការរៀបចំ
ខាងសាសនា និងលើវត្ដអារាមនៅក្នុងខេត្ដនិមួយៗលែងមានលទ្ធភាពបន្ដការគ្រប់គ្រងនោះតទៅទៀតហើយ។ ដោយ
ហេតុនោះ សំដេចព្រះសង្ឃរាជ ដោយមានការព្រមព្រៀងជាមួយ រាជាគណឋានានុក្រម និងសហការីទាំងអស់ ទ្រង់បាន
ស្នើទៅព្រះរាជា សូមអោយមានការកែប្រែដែលមានបែបផែនដូចតទៅ៖
ព្រះមហាថេរមួយអង្គៗ អិលូវត្រូវតែងតាំងជា មេគណៈ ទទួលការខុសត្រូវលើ គណៈសង្ឃក្នុងខេត្ដនិមួយៗ។ ចំនែក
អែ រាជាគណៈ ទាំង៤សំរាប់ និង សំដេចសង្ឃរាជជាអ្នកត្រួតពិនិត្យ និងសំរេចកិច្ចការសាសនាទាំងពួងក្នុងព្រះរាជនាចក្រ
ទាំងមូល។

គួរគប្បីបញ្ជាក់ថា រាជាគណៈ រឺមន្រ្ដីសង្ឃទាំង៤ សំរាប់ ត្រូវចែកជា សំរាប់អែក ទោ ត្រី ចត្វា ដូចមន្រ្ដីជាន់ខ្ពស់ខាងអានា
ចក្រដែរ៖
- សំរាប់អែក ជារាជាគណៈ របស់ក្សត្រីយ៍ទ្រង់រាជ
- សំរាប់ទោ ជារាជាគណៈ របស់ក្សត្រីយ៍អុភយោរាជ
- សំរាប់ត្រី ជារាជាគណៈរបស់សំដេចព្រះមហាអុបរាជ
- សំរាប់ចត្វា ជារាជាគណៈរបស់សំដេចព្រះវររាជជននី
គួរគប្បីបញ្ជាក់ម្យ៉ាងទៀតថា ព្រះសង្ឃ និងវត្ដអារាមក្នុងសម័យនោះមានមុខងារយ៉ាងសំខាន់ក្នុងវិស័យសង្គមកិច្ច។ យ៉ា
ងណាមិញ ព្រះសង្ឈពុំមែនគ្រាន់តែជាស្រែបុណ្យប៉ុណ្ណោះទេ តែព្រះអង្គជាអ្នកអប់រំ ផ្ដល់ចំនេះវិជ្ជាគ្រប់បែបយ៉ាង គិត
ទាំងចំនេះខាងមុខរបរផងដល់ពុទ្ធបរិសទ្ធជើងវត្ដ។ នេះហើយជាកត្ដាមួយធ្វើអោយរាស្រ្ដខ្មែរកាន់តែជក់ចិត្ដលើព្រះពុទ្ធ
សាសនាថែមទៀត។ ពួកយុវជនតែងនិយមចូលទៅបួសអស់មួយរយៈកាល ហើយសិក្ខមកវិញ ទើបអ្នកផងគេចាត់ទុក
ជាមនុស្សពេញលក្ខណៈមានចំនេះចេះដឹង ស្គាល់ខុស ស្គាល់ត្រូវ៘

សាសនាគ្រិស្ដ
ជនជាតិអឺរ៉ុបមានពួកព័រទុយកល និងអេស្បាញជាដើម បានប៉ុនប៉ងយកសាសនាគ្រិស្ដ មកផ្សាយក្នុងប្រទេសខ្មែរចាប់ពី
ពាក់កន្ដាលទី២ នៃស.វ.ទី១៦។ ទោះបីព្រះរាជាខ្មែរភាគច្រើនទ្រង់ទទួលរាក់ទាក់ និងផ្ដល់ជំនួយផ្សេងៗ ជាច្រើនដល់អ្នក
ផ្សាយសាសនា ក្នុងបំនងអោយពួកបព្វជិតជួយធ្វើអន្ដរាគមន៍ សុំជំនួយទ័ពមកទប់ទល់នឹងសត្រូវខាងក្នុង និងខាងក្រៅប្រ
ទេសក៏ដោយ ក៏ការប៉ុនប៉ងផ្សាយសាសនាថ្មីនេះ តែងទទួលបរាជ័យគ្រប់ពេលវេលា។

បព្វជិត Gaspar da Cruz ដែលជាអ្នកផ្សាយសាសនាជាតិអឺរ៉ុបទី១ នៅប្រទេសខ្មែរបានទទួលសារភាពថា មានតែខ្មែរ
ម្នាក់(?) ដែលបានចូលសាសនាគ្រិស្ដ ហើយជនជាតិនោះ បានទទួលមរណភាពហើយទៅទៀត។ បព្វជិតអង្គនេះបាន
បញ្ជាក់បន្ថែមទៀតថា ក្រោយមកពួកអ្នកផ្សាយសាសនាជាតិអឺរ៉ុបមានទំនាស់ជាមួយពួកព្រាហ្មណ៍នៅក្នុងវាំង។ ខ្លួនលោ
កផ្ទាល់ ក៏បានធ្វើអោយពួកព្រាហ្មណ៍អាក់អន់ចិត្ដ ដោយលោកបានពន្យល់ដល់ប្រជារាស្រ្ដថា «ព្រះអាទិទេពរបស់ពួក
នេះពុំបានបង្កើតមេឃ និង ដីទេ ហើយអាទិទេពនោះ ជាមនុស្សកាចសាហាវ និងជាអ្នកធ្វើបាបកម្មទៀតផង»។បព្វជិត
កាសើហ្កា Caçega បានកត់ទុកថា បព្វជិត សីលវេសត្រិ Sylvestre បានលាងបាបអោយបានតែពួកអ្នកទោស និង ជន
បរទេស មានចិន ជប៉ុន ជ្វា តែគ្មានខ្មែរម្នាក់សោះ។

គេសង្កេតឃើញថា ការប៉ុនប៉ងបង្កើតអង្គការដោយសាសនាគ្រិស្ដនៅប្រទេសខ្មែរ ត្រូវបានទទួលបរាជ័យជាបន្ដបន្ទាប់
គ្នាគឺ៖
- ការប៉ុនប៉ងទី១ នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះសត្ថាទី១
- ការប៉ុនប៉ងទី២ នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះរាមជើងព្រៃ
- ការប៉ុនប៉ងទី៣ នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះបរមរាជាទី៥ ចៅពញាតន់
- ការប៉ុនប៉ងទី៤ នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះ កែវហ្វាចៅពញាញោម។

លទ្ធិបុគ្គលនិយម
នៅសម័យអង្គរ យើងបានឃើញថា ចាប់តាំងពីស.វ. ទី៩ ដល់ ស.វ. ទឺ១២ គេមានភស្ដុតាងថា លទ្ធិនេះនៅតែមានសកម្ម
ភាពបន្ដទៅទៀត។ ប្រភពនេះបានអោយពត៌មានថា ព្រះចន្ទរាជាបានសាងព្រះវិហារមួយនៅក្នុងខេត្ដរប្អៀរ រួចទ្រង់ត្រា
ស់អោយសាងព្រះពុទ្ធរូបឈើស្នងព្រះអង្គមួយព្រះអង្គ កំពស់ស្មើព្រះអង្គទ្រង់សន្ឋិតកន្ដាល។ ទ្រង់អោយសាងព្រះពុទ្ធរូប
ឈើមួយព្រះអង្គទៀត ស្នងព្រះអគ្គមហេសីព្រះភគវតីស្រីទាវធិតា កំពស់ស្មើព្រះអង្គ សន្ឋិតម្ខាង ទ្រង់សាងព្រះពុទ្ធឈើ
មួយព្រះអង្គទៀត ស្នងព្រះអង្គ សំដេចព្រះស្រីទេវីក្សត្រី ជាសំដេចព្រះរាជបុត្រី កំពស់ស្មើព្រះអង្គសន្ឋិតម្ខាងទៀត។

ប្រភពរាជពង្សាវតារខ្មែរបាននិយាយទៀតថា កាលដែលសំដេចចៅហ្វាដុងជំទាវទេវីនារីសោភ័ណជៃ ដែលត្រូវជាបិតា
មាតាសំដេចព្រះអគ្គមហេសី ស្រីទេពធិតា ព្រះបរមរាជាទី៤ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់អោយជាងយកថ្មល្អិតល្អ មកសាងជារូប
សំដេចចៅហ្វាដុង១ ជំទាវទេវីនារីសោភ័ណជៃ១ តំកល់រូបទាំង២នោះក្នុងសាលាមួយទុកអោយសំដេចព្រះអគ្គមហេសី
គោរពរៀងមក។

សិល្បៈ
សិល្បៈខ្មែរច្រើនមានទំនាក់ទំនងជិតស្និតជាមួយនឹងសាសនា។ ដោយហេតុថា នៅសម័យនោះ ខ្មែរមានជំនឿស៊ប់តែ
ទៅលើព្រះពុទ្ធសាសនា សិល្បៈខ្មែរក៏មានលក្ខណៈទោរទន់ទៅតាមសាសនានោះដែរ។ សេចក្ដីដកស្រង់តទៅនេះ អាច
បង្ហាញអោយឃើញនូវប្រធាន និងបច្ចេកទេសប្រើក្នុងវិស័យសិល្បៈស្ថាបត្យកម្ម និងចំលាក់ក្នុងសម័យនោះ។
អស់មុខមន្រ្ដី មេការទាំងឡាយ កែនកូនជាងសាងព្រះមហាស្ដូប ព្រះចេតិយធំនិង ព្រះចេតិយតូចជាបរិវារ រចនាដោយថ្ម
តកំផែងខ្ចាត់ខ្វែង អោយជាច្រើនបែបច្រើនយ៉ាង សាងព្រះវិហារមានត្រីសូល៍ កំពូលប្រាំ តាមកំផែង និងព្រះលានព្រះ
អារាមនោះ សឹងឆ្លាក់ឆ្លៅជាភាពមនុស្ស គ្រុឌនាគ សត្វមហឹង្សា គោក្របី និងក្បាច់ភ្ញីផ្កា វល្លិ រចនាថ្លែថ្លា ប្រពៃហើយសា
ងព្រះពុទ្ធរូបបន្ទំ និងសន្ឋិតជាច្រើនអង្គ មានសីមានិងរបៀបរោងទងក្លោងទ្វារកំពូលមុខព្រហ្មសុទ្ធសឹងឆ្លាក់ឆ្លៅដោយថ្ម
តកំផែង ខ្វាត់ខ្វែង ជុំវិញសឹងថ្មបាយអ ថ្មគ្រោមក្រាលថ្មល្អិត ហើយមានរូបសិង្ហតោរាជសីហ៍ ដំរីយក្សដាក់គ្រប់ទ្វារ។

ក្នុងវិស័យសិល្បៈដដែលនេះនាងកញ្ញា Madeleine Giteau បានចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងលើព្រះពុទ្ធរូបទ្រង់គ្រឿងឆ្លាក់ពី
ឈើ រឺ ពីថ្មដែលមានតំកល់នៅក្នុងប្រាសាទអង្គរវត្ដសព្វថ្ងៃ។ នាងយល់ថា ព្រះពុទ្ធរូបទាំងនោះអាចបង្ហាញអោយឃើញ
នូវរចនាបថ ទាំងឡាយនៃសិល្បៈខ្មែរក្នុងសម័យក្រោយអង្គរ។

(ដកស្រង់ចេញពីមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌ខ្មែរនៅប្រទេសស្វិស)

ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​ខ្មែរ​ប្រើ​ពុទ្ធ​សករាជ​ខុស​ពី​សៀម?

ប្រទេសកម្ពុជា​ ជា​ប្រ​ទេសមួយ​ដែល​គោរព​ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា​ដ៏​ម៉ឺង​ម៉ាត់​តាំង​ពី​បុរាណ​កាល​មក​ ដូច​ប្រទេស​នា​នា​លើ​ពិភព​លោក​។ នៅ​លើ​ទំព័រ​ឯក​សារ​ផ្សេងៗជា​ពិសេស​ឯកសារ​ព្រះ​រាជ​ពង្សាវតា​ខ្មែរ​ ឯកសារ​ប្រវត្តិ​សាស្រ្ត​ខ្មែរ សាស្ត្រា​ស្លឹក​រឹត​និង​ក្រាំង​បុរាណ​ជា​ដើម​។ គេ​តែង​សង្កេត​ឃើញ​កាល​បរិច្ឆេទ​ដោយ​កំណត់​យក​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាស​នា​ជា​គោល​។

តើ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សករាជ​បាន​សេច​ក្តី​យ៉ាង​ណា​ដែរ​?

ពុទ្ធ​សករាជ​ជាចំនួន​ថ្ងៃ​ខែ​ឆ្នាំរាប់​តាំង​ពី​ក្រោយ​​ថ្ងៃ​ដែលព្រះពុទ្ធ ទ្រង់​ចូល​បរិនិព្វាន​ទៅ​បាន​មួយ​ថ្ងៃ​រៀង​មក។ ព្រះ​សក្ស​មុនី​គោតម ទ្រង់​ចូល​បរិនិព្វាន​នៅ​ថ្ងៃ​អង្គារ ​ទី​១៥​កើត​ ខែ​ពិសាខ​ ឆ្នាំម្សាញ់ ដូច្នេះ​គេ​រាប់​ពី​ត្រឹម​ថ្ងៃ​ទី១​រោច ខែ​ពិសាខ នោះ​មក​ ជា​ពុទ្ធសករាជ។

មុន​ឆ្នាំ១៩៦៨ គឺ​ចាប់​ពី​ឆ្នាំ​១៩៦៧​ថយ​ក្រោយ​​ ខ្មែរ​យើង​ប្រើ​ពុទ្ធ​សករាជ​ពេញ​ ដូច​សៀម​ដែរ​។​ លុះ​ក្រោយ​ពី អនុ​សំ​វច្ចរ មហា​សន្និ​បាត​ នៃ​មន្ត្រី​សង្ឃ​លើក​ទី​២៤ ដែល​ចាប់​ផ្តើម​ធ្វើ ពីថ្ងៃទី​២៧​ខែ​មករាឆ្នាំ​១៩៦៨មក ខ្មែរ​យើង​បាន​កែ​ប្រែ​ការ​ប្រើ​ពុទ្ធ​សករាជ​ជា​អតីត​ មក​ប្រើ​ពុទ្ធ​សករាជ​បច្ចុប្បន្ន​វិញ​។​ រឿង​នេះ​ធ្វើ​ឲ្យ​មាន​បញ្ហា​ចោទ​ឡើង​ថាៈ

ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​ខ្មែរ​ប្រើ​ពុទ្ធ​សករាជ​ខុស​ពី​សៀម​?

យើង​អាច​ឆ្លើយ​យ៉ាង​ខ្លី​ថា ដោយ​ខ្មែរ​យើង​ប្រើ​ពុទ្ធ​សករាជ​បច្ចុ​ប្បន្ន ឯសៀម​ប្រើ​ពុទ្ធសករាជ​អតីត​។

ដើម្បី​ឲ្យ​យល់​កាន់​តែ​ច្បាស់​ អំពីពុទ្ធ​សករាជ​ ខ្ញុំ​សូម​ជម្រាបថា​ ពុទ្ធ​សករាជ​មាន​៣យ៉ាង​ ៖

១.​​ ពុទ្ធ​សករាជ​អតីត​ គឺ​ពុទ្ធ​សករាជ​ដែល​កន្លង​មកហើយ ពេញ​ទាំង​ថ្ងៃ​ ខែ​ ឆ្នាំឥត​មាន​ខ្វះ។

២. ពុទ្ធ​សករាជ​បច្ចុប្បន្ន​ គឺ​ពុទ្ធ​សករាជ​បច្ចុប្បន្ន​សុទ្ធ​សាធ ដែល​​កំពុង​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ថ្ងៃ​ខែ​ឆ្នាំ​ ដែល​មិន​ទាន់​មក​ដល់​។

៣. ពុទ្ធសករាជ​អនាគត គឺ​ពុទ្ធ​សករាជ​ដែល​ពេញ​ទាំង​ថ្ងៃ ខែ​ ឆ្នាំ​ តែ​មិនទាន់​មក​ដល់​។

ដើម្បី​​បង្ហាញ​ឲ្យ​កាន់​តេ​ច្បាស់ថែម​ទៀត ខ្ញុំ​សូម​លើក​ឧទាហរណ៍ដូច​ខាង​ក្រោម​នេះ

ឧទាហរណ៍ៈ

ថ្ងៃ​ពុធ​ ៣រោច​ ខែ​មិគសិរ ឆ្នាំ​វក ឆស័ក ពុទ្ធ​សករាជ ២៥៤៨ ដូច្នេះ​យើង​អាច​បកស្រាយ​ថាៈ

អតីត​កាល

- ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនាកន្លង​ទៅ​ហើយ​២៥៤៧ព្រះវស្សា

- ខែ​កន្លង​ទៅ​ហើយបាន​៨​ខែ (ពីខែ​ពិសាខ ដល់ មិគសិរ)

- ថ្ងៃ​កន្លង​ទៅ​ហើយ​បាន​២ថ្ងៃ​ (គឺ​១រោច និង​២រោច)

បច្ចុប្បន្ន​កាល

ថ្ងៃ​៣រោច​ខែ​មិគសិរ​ឆ្នាំ​វក​ ឆស័ក​ ពុទ្ធ​សករាជ ២៥៤៨, ថ្ងៃ​ខែ​ឆ្នាំនេះ​ លោក​កំណត់​ទុក​ជា​បច្ចុប្បន្ន​វារៈ។

អនាគតកាល

អនាគតកាល​របស់​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ឬ​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសន​កាល ដែល​នៅ​សល់​ខាង​មុខ​ទៀត​គឺ

- ឆ្នាំ​នៅ​សល់​ ២៤៥២ ព្រះវស្សា(៥០០០-២៥៤៨)

- ខែ​នៅ​សល់​៤​ខែ (​បុស្ស មាឃ​ ផល្គុណ ចេត្រ)

- ថ្ងៃ​នៅ​សល់​ ២៦ថ្ងៃ

បើ​បូក​រួម​សិរីទាំង​បីកាល គឺ​អតីត​ បច្ចុប្បន្ន និង​អនាគត ប្រមូល​បញ្ចូល​គ្នា​មក​ត្រូវ​ជា ព្រះ​ពុទ្ធសាសនា គ្រប់៥០០០ព្រះ​វស្សាដោយ​បរិបូណ៌។

សូម​ពិនិត្យ​មើល​តារាង​បូក​ពុទ្ធ​សករាជៈ

budish.png

ម្យ៉ា​ងទៀត​បើ​តាម​ព័ត៌​មាន​ ដែល​បាន​ទទួល​ពីព្រះតេជគុណ​ភាសាសិរី​វិជ្ជា ឃី សុវណ្ណ​រតនាសាស្ត្រាចារ្យ​អនុ​បណ្ឌិតទស្សនវិជ្ជា ដែល​លោ បាន​និមន្ត​មក​ពី​សិក្សា នៅ​ប្រទេស​សេរី​លង្កា ក៏​គេ​ប្រើ​ពុទ្ធ​សករាជ​បច្ចុប្បន្ន​ ដូច​ខ្មែរ​យើង​ដែរ។

ប្រវត្តិ​នៃ​ពិធី​បុណ្យ​បណ្ដែត​ប្រទីប



ជា​ទូទៅ​ពិធី​បុណ្យ​បណ្តែត​ប្រទីប ដែល​ប្រារព្ធ​ធ្វើ​រួម​គ្នា​ជាមួយ​ពិធី​បុណ្យ​អុំទូក សំពះ​ព្រះ​ខែ​​និង​អក​អំបុក តែង​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​រយៈពេល ៣​យប់ ៣​ថ្ងៃ តាម​ប្រតិទិន​ច័ន្ទ​គតិ គឺ​ចាប់​ផ្តើម​ពី​ថ្ងៃ​១៤​កើត រហូត​ដល់​ថ្ងៃ​១​រោច ខែ​កត្តិក។

សៀវភៅ «ព្រះ​រាជពិធី​ទ្វារ​ទសមាស​និង​ពិធី​សង្ក្រាន​ចូល​ឆ្នាំ» បោះពុម្ព​ផ្សាយ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩៦៩ ដែល​និពន្ធ​ចងក្រង​ដោយ​លោក​ឧកញ៉ា ទេពពិទូរ -ក្រសេម បណ្ឌិត​ទី​១ នៃ​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសន​បណ្ឌិត្យ បាន​កត់ត្រា​ឲ្យ​ដឹង​ថា តាម​កំណត់​ព្រះរាជ​ពិធី​ក្នុង​រជ្ជកាល​ព្រះករុណា​ព្រះបាទ​សម្តេច​ព្រះ នរោត្តម សុរាម្រិត ព.ស. ២៥០១ ឬ គ.ស. ១៩៥៨ ពិធី​បុណ្យ​អុំទូក បណ្តែត​ប្រទីប សំពះ​ព្រះ​ខែ និង​អក​អំបុក នៅ​ក្នុង​ខែ​កត្តិក​នេះ គឺ​ជា​ព្រះរាជ​ពិធី​មួយ ដែល​ព្រះរាជា​ខ្មែរ តែង​ប្រារព្ធ​ធ្វើ​នៅ​ក្នុង​ទន្លេ​ចតុមុខ​និង​កំពង់​ព្រះដំណាក់​ផែ​ខាង​មុខ​ព្រះ​បរម​រាជវាំង​ក្នុង​រាជធានី​ភ្នំពេញ ក្នុង​នោះ មាន​ការ​បណ្តែត​ប្រទីប​ជា្វលា នៅ​គ្រប់​ទាំង​បី​ថ្ងៃ​នៃ​ពិធី​បុណ្យ។

ប៉ុន្តែ​លោក​ឧកញ៉ា ទេពពិទូរ ក្រសេម ក៏​បាន​សរសេរ​បញ្ជាក់​ឲ្យ​ដឹង​បន្ថែម​ផង​ដែរ​ថា ចំពោះ​ខាង​ប្រជារាស្ត្រ ពុទ្ធបរិស័ទ នៅ​តាម​វត្ត​អារាម​ទូទាំង​ព្រះរាជាណាចក្រ​កម្ពុជា​វិញ ជា​ប្រពៃណី​នៅ​រៀងរាល់​ឆ្នាំ តែង​ធ្វើ​ពិធី​បណ្តែត​ប្រទីប​នៅ​វេលា​យប់​១៥ កើត​ពេញ​បូណ៌មី ខែ​អស្សុជ ដែល​ជា​ថ្ងៃ​ព្រះសង្ឃ​បវារណា​ចេញ​វស្សា ឬ​ហៅ​ថា​ពិធី​បុណ្យ​ចេញ​ព្រះវស្សា ពោល​គឺ​ធ្វើ​មុន​១​ខែ។

ព្រះតេជគុណ ហួរ សុខរ័ត្ន សិក្ខាលង្ការោ គង់​នៅ​វត្ត «លង្កា​ព្រះកុសុមារាម» ក្នុង​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ បាន​មាន​ថេរ​ដីកា​អំពី​ដំណើរ​នៃ​ការ​ប្រារព្ធ​ពិធី​បុណ្យ​បណ្តែត​ប្រទីប​នេះ ទៅ​តាម​ប្រពៃណី​ទំនៀម​ទម្លាប់​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​នៅ​តាម​ភូមិ​ស្រុក​និង​តាម​ទីអារាម​ពុទ្ធសាសនា​ដែល​ចាប់​ធ្វើ ១​ខែ មុន​ពិធី​បុណ្យ​បណ្ដែត​ប្រទីប​ផ្លូវការ​ក្នុង​ខែ​កត្តិក​នេះ។

ព្រះតេជគុណ ហួរ សុខរ័ត្ន មាន​ថេរ​ដីកា​ដូច្នេះ​ថា ៖ «ប្រវត្តិ​នៃ​ប្រទីប​ហ្នឹង ធ្វើ​ហ្នឹង គឺ​ធ្វើ​ចាប់តាំង​ពី​ថ្ងៃ​ដែល​ព្រះសង្ឃ​ចេញ​វស្សា​មក​ម្ល៉េះ។ ព្រះសង្ឃ​ចេញ​វស្សា​គឺ​ថ្ងៃ​១៥​កើត ខែ​អស្សុជ​ហ្នឹង ពេល​ព្រឹក​គេ​មាន​ទេសនា​ជាតក អ៊ីចឹង​ទៅ នៅ​ពេល​យប់​ឡើង គឺ​យប់​ថ្ងៃ​ទី​១៥​កើត​ហ្នឹង គេ​ហែ​ប្រទីប​ទៅ​តាម​វត្ត​នីមួយៗ​ទូទាំង​ប្រទេស​កម្ពុជា​យើង បើ​នៅ​តាម​មាត់​ទន្លេ គេ​ធ្វើ​ជា​ដង្ឃឹក ដាក់​សម្ភារៈ ដាក់​អាហារ​ភោជន​សព្វ​បែប​យ៉ាង គេ​បណ្ដែត​ទៅ​តាម​ទន្លេ​ទៅ ហើយ​អុជ​ជា​ប្រទីប​ជ្វាលា ដង្ហែ​ទៅ​តាម​ដង្ឃឹ​ធំ​ហ្នឹង។ ហើយ​ដាក់​នៅ​ក្នុង​ដង្ឃឹក​ហ្នឹង មួយ​ចំនួន ល្អៗ គេ​យក​សម្រាប់​ប្រគេន​ព្រះសង្ឃ​ពេល​ព្រឹក​ឡើង​អ៊ីចឹង ហើយ​ដល់​ពេល​មួយ​ចំនួន​ទៀត យក​សម្រាប់​ចែក​ក្មេងៗ​ដែល​ហែ​ហ្នឹង ឲ្យ​បរិភោគ ជូន​ចាស់ៗ សល់​ប៉ុន្មាន​ទៀត គឺ​ដាក់​បណ្ដែត​ទៅ​តាម​ទឹក។ ដង្ឃឹក​ហ្នឹង គេ​ធ្វើ​ជា​លក្ខណៈ​ទ្រង់ទ្រាយ​ប្រៀប​បាន​ដូច​ជា​ប្រាសាទ​តូច​មួយ​អ៊ីចឹង ហើយ​នៅ​តំបន់​មួយ​ចំនួន ដូច​ខាង​នៅ​ខេត្ត​កំពង់ចាម អាត្មា​ធ្លាប់​គង់​នៅ ក៏​នៅ​តែ​មាន​ធ្វើ​អ៊ីចឹង​ដែរ តាម​មាត់​ទន្លេ​គឺ​បណ្ដែត​ប្រទីប ពេញ​ព្រោង​ព្រាត​ទាំង​អស់ ហើយ​នៅ​តាម​តំបន់​មួយ​ចំនួន ដែល​ដាច់​ស្រយាល​ពី​មាត់​ទន្លេ ក៏​គេ​ធ្វើ​ជា​ដង្ឃឹក​អ៊ីចឹង អុជ​ចន្លុះ​សម្រាប់​តំណាង​ជា​ប្រទីប​បណ្ដែត​ហ្នឹង ឲ្យ​ក្មេងៗ​កាន់​ជា​ជួរៗ មើល​ពី​ចម្ងាយ​ស្អាត​ដូច​ក្នុង​ទន្លេ​អ៊ីចឹង»។

ទាក់ទង​នឹង​គោល​គំនិត​ផ្នែក​ជំនឿ​ប្រពៃណី​ទំនៀម​ទម្លាប់​នៃ​ការ​រៀបចំ​ដាក់​ផ្លែ​ឈើ នំ​នែក អាហារ​ភោជន និង​គ្រឿង​រណ្តាប់​តាក់​តែង​ផ្សេងៗ នៅ​ក្នុង​ពិធី​បុណ្យ​បណ្តែត​ប្រទីប​នេះ ព្រះតេជគុណ ហួរ សុខរ័ត្ន សិក្ខា​លង្ការោ បាន​មាន​ដីកា​បញ្ជាក់​ថា ជា​ការ​បង្ហាញ​នូវ​ភោគផល​កសិកម្ម​-សិប្បកម្ម​របស់​អ្នក​ស្រុក អ្នក​ភូមិ ក្នុង​តំបន់​នីមួយៗ។

ព្រះតេជគុណ ហួរ សុខរ័ត្ន មាន​ថេរ​ដីកា​ដូច្នេះ​ថា ៖ «បុណ្យ​នេះ គឺ​ធ្វើ​ក្រោយ​ពី​ថ្ងៃ​ដែល​យើង​ប្រមូល​ផល​កសិកម្ម ហើយ​យើង​ធៀប​មក​ក្នុង​សម័យ​បច្ចុប្បន្ន គឺ​យើង​បាន​បង្ហាញ​នូវ​ផលិតផល ភូមិ​មួយ​ផលិត​ផល​មួយ ដើម្បី​ឲ្យ​ដឹង ប្រមូល​តាម​ស្រុក​មក​ថា តើ​នៅ​តាម​ខេត្ត​នីមួយៗ​មាន​ផលិតផល​អ្វី​ខ្លះ​ដែល​បាន​ពី​ផល​កសិកម្ម ឬ​ក៏​ផលិត​ផល​សិប្បកម្ម​ផ្សេងៗ ហើយ​តើ​ឆ្នាំ​ហ្នឹង មាន​កំណើន​ជាង​ឆ្នាំ​មុន ឬ​ក៏​មាន​អត្រា​ថយ​ចុះ​ជាង​ឆ្នាំ​មុន? ម្យ៉ាង​ទៀត​ដើម្បី​យក​មក​បែងចែក​គ្នា​បរិភោគ​នូវ​អាហារ​ទាំង​ហ្នឹង បង្ហាញអំពី​ភាព​សាមគ្គី​មួយ​ក្នុង​ភូមិ​ហ្នឹង ក្រោយ​ពី​បាន​មក លោក​អត់​ដែល​ចិត្ត​កំណាញ់​អី​ទេ តែង​តែ​យក​មក​ចែក​គ្នា​ពិសា​អ៊ីចឹង​ទៅ»។

ចំណែក​លោក សួន ឱសថ លេខាធិការ​នៃ​គណៈកម្មការ​ទ្រទ្រង់​ព្រះត្រៃ​បិតក​ប្រចាំ​វិទ្យាស្ថាន​ពុទ្ធសាសន​បណ្ឌិត្យ បាន​អធិប្បាយ​ថា ពិធី​បុណ្យ​បណ្តែត​ប្រទីប​ដែល​ប្រជាពលរដ្ឋ ពុទ្ធ​បរិស័ទ​ខ្មែរ តែង​នាំ​គ្នា​ធ្វើ​ជា​ច្រើន​តំណ​ត​ជំនាន់​មក​នេះ គឺ​ជា​ពិធី​ជូន​ដំណើរ​វិញ្ញាណ​ក្ខន្ធ​នៃ​លោក​អ្នក​ដ៏​មាន​គុណ មាន​មាតា​បិតា​ជា​ដើម ក្រោយ​ពី​ពិធី​បុណ្យ​ភ្ជុំ​បិណ្ឌ ដែល​នោះ​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​ការ​ដឹង​គុណ​ផង និង​បាន​ជា​បុណ្យ​កុសល​មក​ដល់​បុគ្គល​ដែល​ជា​អ្នក​ធ្វើ​ផង​ដែរ។

លោក សួន ឱសថ មាន​ប្រសាសន៍​ថា ៖ «រឿង​បណ្ដែត​ប្រទីប​នេះ ការ​បូជា​ប្រទីប​នេះ ជា​មង្គល​ដ៏​ឧត្ដម​ដែរ ពីព្រោះ​បើ​យើង​ធ្វើ​បុណ្យ​នៅ​រដូវ​ភ្ជុំ​ហ្នឹង គឺ​ថា យើង​ធ្វើ​ដើម្បី​ឧទ្ទិស​កុសល​ហ្នឹង​ដល់​ញាតិ​មិត្ត ដល់​ជីដូន​ជីតា​យើង ដែល​លោក​បាន​ចែក​ឋាន​ទៅ ទៅ​កើត​នៅ​សុគតិ​ភព​ណា​មួយ។ ហើយ​ដល់​ពេល​ឃើញ​មក​ទទួល​នូវ​ទាន​ដែល​យើង​បាន​ធ្វើ​នា​រដូវ​ភ្ជុំ​ហ្នឹង គឺ​ជា​ការ​មួយ​ហើយ ប៉ុន្តែ​នៅ​ពេល​ដែល​គាត់​ត្រឡប់​ទៅ​វិញ យើង​ត្រូវ​តែ​ជូន​គាត់​ទៅ​វិញ អាហ្នឹង​ជា​បដិសណ្ឋារៈ​មួយ យើង​ចាត់​ទុក យើង​កំណត់​ថា អស់​រដូវ​ភ្ជុំ ញាតិ​មិត្ត​ជីដូន​ជីតា​យើង​ត្រឡប់​ទៅ​ស្រុក បើ​អ៊ីចឹង​យើង​ត្រូវ​ជូន​ដំណើរ​គាត់ ឃើញ​ថា​ធ្វើ​យ៉ាង​ហ្នឹង ជា​ការ​មួយ​គេ​ហៅ​ថា សគុណ គុណូបការៈ​របស់​ឧបការី​ជន ដែល​គាត់​បាន​ចែក​ឋាន​ទៅ។ ទោះ​បី​ជា​គាត់​បាន​អញ្ជើញ​មក​ផ្ទាល់​ក្ដី មិន​បាន​មក​ក្ដី ប៉ុន្តែ​យើង​បាន​ធ្វើ ហ្នឹង​ហើយ​ជា​ការ​បូជា​ដ៏​ឧត្ដម​ដែរ គេ​ហៅ​ថា​ជា​មង្គល​ដែរ»។

រីឯ​គោល​គំនិត​ចម្បង​ផ្នែក​ពុទ្ធ​សាសនា​វិញ លោក​អ្នក​ជំនាញ​ទាំង​ពីរ​រូប​នេះ ក៏​បាន​បញ្ជាក់​ដូច​គ្នា​នឹង​សេចក្តី​ក្នុង​សៀវភៅ «ព្រះរាជ​ពិធី​ទ្វារ​ទសមាស​និង​ពិធី​សង្ក្រាន​ចូល​ឆ្នាំ» ដែល​ចែង​ថា ៖ ពិធី​បុណ្យ​បណ្តែត​ប្រទីប​ដែល​ប្រព្រឹត្ត​ទៅ​ជាមួយ​នឹង​ពិធី​បុណ្យ​អុំទូក សំពះ​ព្រះ​ខែ និង​អក​អំបុក គឺ​ជា​ការ​គោរព​បូជា​ចំពោះ​ព្រះ​ចង្កូម​កែវ គឺ​ព្រះទន្ត ឬ​ធ្មេញ នៃ​ព្រះសម្មា​សម្ពុទ្ធ​ព្រះនាម សមណគោតម ដែល​ព្រះអង្គ​ទ្រង់​បាន​ប្រតិស្ឋាន​ទុក​នៅ​ក្នុង​ពិភព​នាគ។ ម៉្យាង​ទៀត​គឺ​បូជា​រំឭក​ដល់​ស្នាម​ព្រះបាទ​របស់​ព្រះអង្គ ដែល​ប្រតិស្ឋាន​នៅ​ឯ​ឆ្នេរ​ស្ទឹង​មួយ​ឈ្មោះ «នម្មទា» និង​នៅ​ក្នុង​ទី​ដទៃ​ទៀត នា​សម័យ​ពុទ្ធកាល​ដែល​កន្លង​ទៅ​អស់​រយៈពេល ២៥៥២​ឆ្នាំ​មក​ហើយ​នេះ៕
ប្រភពពីៈ វិទ្យុអាស៊ីសេរី​

Monday, October 12, 2009

សេចក្តីជូនដំណឹងកម្មវិធីអកអំបុក

ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា

ជាតិសាសនាព្រះមហាក្សត្ស


មជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ

((99))

សេចក្តីជូនដំណឹង

​​​យើងខ្ញុំទាំងអស់គ្នាជាគណៈកម្មាការនៃមជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរមានកិត្តិយសសូម

ជំរាបជូនដំណឹងដល់បងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ឲ្យបានជ្រាបថាមជ្ឈមណ្ឌលយើងខ្ញុំមានរៀបចំកម្មវិធីអបអរសាទរថ្ងៃបុណ្យអ៊ុំទូកអកអំបុកឡូយប្រទីបនិងសំពះព្រះខែ។

កាលបរិច្ឆេទ

​​​ថ្ងៃ ១៤ កើត ខែ កត្តិកស ២៥៥៣ ត្រូវនឹងថ្ងៃ អាទិត្យ​ ទី​ 0១ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៩។

១- វេលាម៉ោង ១១:០០ ព្រឹក: ជួបជុំគ្នារៀបចំកម្មវិធីអកអំបុក

២- វេលា​ម៉ោង ១:០០ រសៀល: កម្មវិធីជ្រើសរើសអ្នកច្រៀងពិរោះ​និងអ្នកមានថ្វីមាត់​ (នឹងជូនរង្វាន់ពីលេខ​ ១ ដល់លេខ )

៣- វេលា​ម៉ោង​​ ២:៣០ រសៀល: កម្មវិធីរាំលេងកំសាន្តសប្បាយ។

៤- កម្មវិធីចាប់រង្វាន់ផ្សងសំណាង (លេខ១:ទទួលទឹកប្រាក់ ១០ ម៉ឺន​ វ៉ុន(10만원), លេខ២:ទទួលទឹកប្រាក់៧​ ម៉ឺន​ វ៉ុន(7만원)​ និង​លេខ៣​: ទទួលទឹកប្រាក់​ ៥ ម៉ឺន​ វ៉ុន (5만원) និងសម្ភារៈដទៃទៀត។

ទីកន្លែង

경기도 안산시 당원구 원국동

안산시외국인주민센터(មជ្ឈមណ្ឌលជនបរទេសក្រុងអាន់សានអាគារជាន់ទី៣)

សូមបញ្ជាក់ថា បើបងប្អូនណាមានចំណាប់អារម្មណ៍ចង់ឡើងច្រៀងសូមទាក់ទងមកយើងខ្ញុំឲ្យបានមុន១សប្តាហ៍តាមរយៈលេខទូរស័ព្ទដូចខាងក្រោមៈ

010-5784-4681, 010-4964-6963, 010-8060-4269,

010- 4952-0892, 010-9789-7011, 010-3142-0591

សូមអរគុណ

Wednesday, October 7, 2009

ឧកញ៉ា​សុត្តន្តប្រីជា​ឥន្ទ​,​កវីនិពន្ធ​ខ្មែរ​ដ៏​មហិមា

[ឈ្មោះ]​ ឥន្ទ
[គោ​រម្យងារ]​ ឧកញ៉ា​សុត្តន្ត​ប្រីជា
[កំណើត] ២២ កក្កដា ១៨៥៩
[​ទី​កំណើត] ខែត្រ​មុខកំពូល
[មរណភាព] ០៨ វិច្ឆិកា ១៩២៤ (៦៥​ឆ្នាំ)
[ឋានៈ] កវី​និពន្ធ

បន្ទាត់

ឧកញ៉ា​សុត្តន្ត​ប្រីជា ឥន្ទ [អាន​ថា៖ អិន] គឺ​ជា​កវី​និពន្ធ​ខ្មែរ​ដ៏​មហិមា ក្នុង​ជំនាន់​ហ្លួង ព្រះសិរីសុវត្ថិ

| ប្រវត្តិ |

ឧកញ៉ា​សុត្តន្ត​ប្រីជា ឥន្ទ ប្រសូត​នៅ​ថ្ងៃ​ច័ន្ទ ខែ​អាសាធ ឆ្នាំ​វក ព.ស.​២៤០៣ ត្រុវ​នឹង​ថ្ងៃ​ទី​២២ ខែ​កក្កដា ឆ្នាំ​១៨៥៩ នៅ​​ភូមិ​រកា​កោង ខែត្រ​មុខ​កំពូល (សព្វ​ថ្ងៃ​ស្រុក​មុខ​កំពូល ខេត្ត​កណ្ដាល)។ មាតា​ឈ្មោះ ម៉ុម បិតា​ឈ្មោះ បញ្ចង់កែ។

| ការ​សិក្សា |

នៅ​គ្រាន​អាយុ​១០​ឆ្នាំ កុមារ ឥន្ទ បាន​ចូល​រៀន​ប្រែ​ព្រះ​ត្រៃ​បិដក និង​បាន​បួស​ជា​សាមណេរ​មួយ​វស្សា នៅ​គ្រា​អាយុ​១៥​ឆ្នាំ ក្នុង​សំណាក់​វត្ត​ព្រែក​ពោធិ៍។

ក្រោយ​មក​លោក​បាន​ចាក​ភេទ​សាមណេរ ទៅ​រៀន​នៅ​ស្រុក​ព្រះ​ត្រពាំង ហើយ​នៅ​អាយុ​១៨​ឆ្នាំ បាន​មក​រៀន​នៅ​សំណាក់​ព្រះ​គ្រូ​ព្រះ​ពុទ្ធ​ឃោសាចារ្យ ប្រាក់ ក្នុង​វត្ត​ឧណ្ណាលោម ក្រុង​ភ្នំពេញ។

បន្ទាប់​ពី​រៀន​នៅ​ក្នុង​សំណាក់ លោក​គ្រូ​ព្រះ​អាចារ្យ​នៅ​វត្ត​កែវ ខែត្រ​បាត់ដំបង បាន​មួយ​ឆ្នាំ, នៅ​អាយុ​២០​ឆ្នាំ លោក​បាន​បួស​ជា​ភិក្ខុ​នៅ​ទីនោះ​មួយ​វស្សា ទើប​លា​ព្រះ​ឧបជ្ឈាយា​ចារ្យ​ទៅ​រៀន​នៅ​បាងកក​អស់​រយៈពេល​៧​ឆ្នាំ ក៏​ត្រឡប់​មក​ស្រុក​ខ្មែរ​វិញ ហើយ​បន្ត​បួស​នៅ​វត្ត​កណ្តាល ស្រុក​បាត់ដំបង​រយៈពេល​១០​ឆ្នាំ​ទៀត​។ ​ជា​រួម​លោក​ឧកញ៉ា​បាន​ចំណាយពេល​រៀនសូត្រ​ពី​មជ្ឈដ្ឋាន​ព្រះពុទ្ធសាសនា​អស់ ​រយៈពេល​ជិត​២០​ឆ្នាំ​ឯណោះ​។

| ជីវិត​គ្រួសារ |

អាយុ​៣៧​ឆ្នាំ ព្រះ​តេជ​ព្រះ​គុណ ឥន្ទ បាន​​លាចាក​សិក្ខាបទ និង​មាន​ភរិយា​នៅ​ភូមិ​ឈ្វា​ធំ ខេត្ត​បាត់ដំបង​។

| ការងារ​ |

ជា​បន្តបន្ទាប់ លោក​ឥន្ទ​បាន​តែង​និពន្ធ​នូវ​ស្នាដៃ​ជាច្រើន ទាំង​ជា​បាលី ទាំង​ជា​ខ្មែរ​ដោយ​កាព្យ​ផង​ដោយ​សម្រាយ​ផង រួមមាន​៤៤​ស្នាដៃ ហើយ​អាស្រ័យ​ដោយ​ការ​តែង​និពន្ធ​នោះ បាន​ធ្វើឱ្យ​ឈ្មោះ​លោក​ល្បី​រន្ទឺ​ដល់​រាជការ​ក្រុងភ្នំពេញ។

នៅ​អាយុ​៥៥​ឆ្នាំ លោក​បាន​ចូល​មក​ធ្វើការ​នៅ​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​ខាង​តែង​វចនានុក្រម និង​ផ្ទៀងផ្ទាត់​គម្ពីរ​ដីកា ហើយ​រាជការ​ក្រុងភ្នំពេញ បាន​ផ្តល់​ងារ​ជា “​ឧកញ៉ា​សុត្តន្ត​ប្រីជា​”​ ចាប់ពីពេលនោះ​មក ដើម្បី​ឱ្យ​លោក​ជួយ​តែង​សព្វវចនាធិប្បាយ​ខ្មែរ​នៅ​សាលា​បាលី។

នៅ​អាយុ​៦៥​ឆ្នាំ លោក​បាន​លា​រាជការ​វិល​មក​នៅ​ស្រុក​បាត់ដំបង​វិញ​។

| ស្នាដែ |

តាម​កំណត់​ត្រា​របស់​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ស្នាដៃ​ល្បីៗ​របស់​លោក​ឧកញ៉ា​រួមមានៈ

១-​គតិ​លោក ឬ​ច្បាប់​ទូន្មាន​ខ្លួន (១០​ភាគ​)
២-​កាព្យ​និរាស​អង្គរ ឬ​និរាស​នគរវត្ត
៣-​រឿង “​អំបែង​បែក​” (​សាស្ត្រា​ស្លឹករឹត​)
៤-​បឋម​សម្ពោធិ (​ជា​ក្រាំង​)
៥-​លោកនីតិ​បក​រណ៍ (​ពាក្យ​កាព្យ​)
៦-​សុភាសិត​ច្បាប់ស្រី
៧-​ក្បួន​មេកាព្យ

ក្នុងចំណោម​ស្នាដៃ​ទាំងអស់នេះ “​គតិ​លោក​” ឬ “​ច្បាប់​ទូន្មាន​ខ្លួន​” បាន​បោះពុម្ព​នា​ពុទ្ធសករាជ​២៥០៨ (១៩៦៥) ដោយ​ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ​មាន​ភាពល្បីល្បាញ និង​មាន​ការទទួលស្គាល់​ជាទូទៅ​ច្រើនជាងគេ​ពី​សំណាក់​អ្នកសិក្សា​ខ្មែរ ជំនាន់​ក្រោយៗ ជា​ពិសេស​អ្នកសិក្សា​ពី​អក្សរសិល្ប៍។

នៅក្នុង​សៀវភៅ “​គតិ​លោក​” ឬ “​ច្បាប់​ទូន្មាន​ខ្លួន​”​ទាំង​១០​ភាគ មាន​រឿង​ខ្លីៗ​ជាច្រើន​បញ្ចូល​គ្នា ដែល​បង្ហាញ​ពី​ការអប់រំ​ទូន្មាន និង​បញ្ហា​គ្រប់​ប្រភេទ​ដែល​មាន​ក្នុង​ដំណើរ​ជីវិត​មនុស្ស ។

| អច្ឆរិយ |

ស្នាដៃ​និពន្ធ​ទាំងអស់​របស់​លោក​ឧកញ៉ា​បាន​បង្ហាញឱ្យឃើ​ញ​ថា លោក​មាន​ទេពកោសល្យ​តែង​និពន្ធ ទាំង​បញ្ហា​ពុទ្ធចក្រ និង​អាណាចក្រ ពោល​គឺជា​តម្រូវកា​ររ​បស់​មនុស្សលោក ជាពិសេស​ជនជាតិខ្មែរ​នា​សម័យកាល​នោះ និង​សម័យកាល​ក្រោយមក ដែល​ចង់ដឹង​ជា​ចាំបាច់ ដើម្បី​រៀបចំ​ជីវិត​ប្រកបដោយ​សេចក្តីសុខ​។ ​អ្វី​ដែល​លោក​តែង​និពន្ធ​នោះ​ក៏​ នៅតែ​មាន​តម្លៃ​សម្រាប់​ការប្រតិបត្តិ​ជាក់ស្តែង​រហូតមកដល់​ពេល​សព្វថ្ងៃ​នេះ ផងដែរ​។

| មរណភាព |

លុះ​ថៃ្ងអាទិត្យ​១២​កើត ខែ​ក​ក្តិក ឆ្នាំ​ជូត ឆ​ស័ក លោក​បាន​ទទួល​អនិច្ចកម្ម​នៅវេលា​ម៉ោង​៨​ព្រឹក ត្រូវ​នឹង​ថៃ្ង​ទី​០៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩២៤ ក្នុង​ជន្មាយុ​៦៥​ឆ្នាំ​នោះ​តែម្តង​។

| ព័ត៌មាន​ទាក់ទង |

Tuesday, October 6, 2009

បុណ្យកថិន

ភ្នំពេញ: ​ច្រើន​ឆ្នាំ​មក​ហើយ​មាន​ពាក្យ​ច​ចាម​អារាម​ថា ធ្វើ​បុណ្យ​កឋិន ធ្វើអោយ​“​ដាក់ខ្លួន​” ប្រកប​មុខរបរ​មិន​កាក់កប មាន​បញ្ហា​តូចធំ​មិនចេះចប់ ធ្លាក់​ខ្លួន​ក្រ​ជា​លំដាប់ ហើយ​ជាងនេះ ទៅទៀត​នោះ គឺ​ធ្វើអោយ​អាយុ​ខ្លី អ្នក​ខ្លះ​អះអាង​ថា “​បើ​ធ្វើ​កឋិន​នៅ​បន្ទាប់ពី​វ័យ​៥០​ឆ្នាំ​ឡើង​ទៅ មិន​មាន​បញ្ហា​ទាំង​នេះ​ឡើយ​” ។ ទស្សនៈ​នេះ មាន​តែ​នៅក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ប៉ុណ្ណោះ ហើយ​មាន​តែ​នៅ​តំបន់​ខ្លះ​ទេ ជាពិសេស​នៅ​ភ្នំពេញ ចំណែក​នៅ​បណ្តា​ប្រទេស​ដទៃ ដែល​ធ្វើ​កឋិន​ដែរ​ដូចជា​ប្រទេស ថៃ និង ភូមា ជា​ដើម​នោះ មិន​មាន​ពាក្យ​ច​ចា​អារាម​នេះ​ទេ ។ ទោះជា​វា​គ្មាន​ប្រភព និង តឹកតាង​ច្បាស់លាស់​ក្តី ក៏​វា​បាន​ធ្វើ អោយ​អ្នក​ដែល​មាន​ការយល់ដឹង​សើរៗ​អំពី​ព្រះពុទ្ធសាសនា មានការ​ក្រែង​រអា​ជា​ខ្លាំង​ចំពោះ​ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​កឋិន ។
​ ​ពាក្យ កឋិន មានន័យ​ថា “​កម្រ​” ដែល​មាន​សេចក្តី​ប្រៀបធៀប​ដូចជា​មែកឈើ ដែល​គេ​កាត់​ចេញពី​ដើម យក​ទៅ​ដោត​ក្នុង​ដី រមែង​ចាប់ប្ញ​ស ដុះ​មែក លាស់​ត្រួយ​បាន​ដោយ​កម្រ​ណាស់ យ៉ាងណាមិញ ឯ​កឋិន ក៏​ជា​កិច្ច​មួយ​ដែល​គេ​ធ្វើ​បាន​ដោយ​កម្រ​យ៉ាង​នោះ ដែរ ។
កឋិន ជា​កិច្ច​មួយ​ដែល​មានចែង​នៅក្នុង​វិន័យ​បញ្ញត្តិ គឺ​មិន​មែ​ជា​ប្រភេទ​បុណ្យប្រពៃណី​របស់​អ្នក​គោរព​រាប់អាន​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ដូចជា​បុណ្យ​ភ្ជុំបិណ្ឌ និង បុណ្យផ្កា​ជា​ដើម ឡើយ ។ ទោះយ៉ាងណា គេ​ឃើញ​ថា កិច្ច​នៃ​កឋិន​នេះ ក៏​បាន​ក្លាយ​ជា​បុណ្យ​មួយ​ផង​ដែរ ។ កឋិន ជា​បុណ្យ និង ជា​កិច្ច​ដែល​មាន​ធ្វើ​តែ​នៅក្នុង​បណ្តា​ប្រទេស​គោរព​រាប់អាន ព្រះពុទ្ធសាសនា និកាយ​ថេរវាទ (​ហីណ​យាន ) ប៉ុណ្ណោះ ចំណែក​នៅក្នុងមហា សង្ឃិកៈ (​មហា​យាន ) មិន​មាន​ធ្វើ​ឡើយ ។
​កឋិន​ជា​ប្រភេទ​បុណ្យ​ចីវរ​ប្បច្ច័យ​ម្យ៉ាង​ដែរ ប៉ុន្តែ​ជា​បុណ្យ​ដែល​មាន​លក្ខណៈ​ពិសេស​ជាង​បុណ្យ​ចីវរ​ប្បច្ច័យ ឯទៀតៗ ដោយហេតុ​បុណ្យកឋិន ត្រូវតែ​ប្រកបដោយ​អង្គ​ពិសេសៗ​ជាច្រើន ហើយ​មិន​អាច​ខ្វះ​មួយណា​បានឡើយ បើ​មាន​ខ្វះ​ចំណុច​ណាមួយ កិច្ច​នៃ​បុណ្យ​នោះ មិន​អាច​ឡើង​ជា​កឋិន​ឡើយ ។ ឯ​ធាតុ​សំខាន់ៗ​នោះ​គឺ​៖
​-​ចីវរ​៖ ចីវរ ត្រូវតែ​មាន​លក្ខណៈសម្បត្តិ​ត្រឹមត្រូវ​តាម​ពុទ្ធ​ប្បញ្ញត្តិ មិន​អាច​ធ្វើ​លំៗ​បានឡើយ ។​
​ ​-​អ្នកទទួល​៖ អ្នកទទួល អ្នក​ក្រាល​គ្រង និង អនុ​មោទនា ត្រូវតែ​ជា​ភិក្ខុ រីឯ​សាមណេរ មិន​អាច​ទទួល​កឋិន​បានឡើយ​។​
​ ​-​ភិក្ខុ​៖ ភិក្ខុ​អ្នកទទួល ត្រូវតែ​ជា​ភិក្ខុ​ដែល​បាន​គង់​ចាំ​វស្សា​រយៈពេល​៣​ខែ​ពេញលេញ​បរិ​បូរ យ៉ាង​ត្រឹមត្រូវ តាម​ពុទ្ធ​ប្បញ្ញត្តិ មិនបាន​ធ្វើ​អោយ​ដាច់​វស្សា ហើយ​ជា​ភិក្ខុ​មិន​មាន​ការទាស់ទែង​ខ្វែងគំនិត​គ្នា ជា​ភិក្ខុ ចូល​បរិ​មិក​វស្សា គឺ​ចូល​វស្សា​លើក​ទី​១​នៃ​ឆ្នាំ​។
​ ​-​ចំនូ​ន​នៃ​ការទទួល​៖ សម្រាប់​ភិក្ខុ​មួយរូប អាច​ទទួល​កឋិន​បាន​តែ​ម្តង​ប៉ុណ្ណោះ​ក្នុង​មួយឆ្នាំ ខុស​ពី​បុណ្យ ចីវរ​ប្បច្ច័យ​ដទៃទៀត ដែល​ភិក្ខុ​អាច​ទទួល​នៅ​ពេល​ណា​ក៏បាន ហើយ​ទទួល​ប៉ុន្មាន​ដង​ក៏បាន​។​
-​ចំនួន​នៃ​ការធ្វើ​៖ សម្រាប់​វត្ត​មួយ​អាច​ធ្វើ​កឋិន​បាន​តែ​ម្តង​ប៉ុណ្ណោះ ក្នុង​១​ឆ្នាំ ។​
​ ​-​រយៈពេល​ធ្វើ​៖ រយៈពេល​ដែល​គេ​អាច​ធ្វើ​កឋិន​បាន មាន​ត្រឹមតែ​២៩​ថៃ្ង​ប៉ុណ្ណោះ​សម្រាប់​រយៈពេល​១​ឆ្នាំ គឺ ចាប់ពី​ថៃ្ង​មួយ​រោច​ខែ​អស្សុជ ដល់​ថៃ​១៥​កើត​ខែកត្តិក (​ចន្លោះ​ពី​ខែតុលា និង វិច្ឆិកា )​។​
​កឋិន​ត្រូវបានធ្វើ​តាំងពី​សម័យ​ពុទ្ធកាល គឺ​នៅក្នុង​មច្ឆឹមពោធិកា​ល​មកម្ល៉េះ ។ នៅក្នុង​គម្ពីរ​វិន័យ​បិដក​ភាគ​៨ មហា​វគ្គ តិតិ​យ​ភាគ កឋិន​ក្ខ​ន្ធ​កៈ មាន​ដំណាល​អំពី​មូលហេតុ​ដែលនាំអោយ​ជា​កឋិន​នេះ​ថា មាន​ភិក្ខុ​៣០​រូប​បាន​នាំគ្នា និមន្ត​ទៅ​ចូលគាល់ ថ្វាយបង្គំ​ព្រះពុទ្ធ​ដែល​គង់នៅ​ក្នុង​វត្ត​ជេតពន ជិត​ក្រុង​សា​វត្ថី ។ ប៉ុន្តែ​មិន​ទាន់​បាន​ទៅ​ដល់​ផង ក៏​ដល់ពេល​ចូល​វស្សា ។ ពួក​ភិក្ខុ​ទាំងនោះ បាននាំគ្នា​បវរ​ណា​ចូល​វស្សា នៅ​ពាក់ កណ្តាល​ផ្លូវ ដោយ​មានក្តី​អផ្សុ​កដោយ គិត​ថា​ពួកខ្លួន​បាន​មក​ជិត​ដល់​ទៅហើយ គឺ​នៅ​ចំងាយ​ពី​ព្រះពុទ្ធ​តែ​៦​យោជន៍​ទៀត​ប៉ុណ្ណោះ ។ លុះ​ពេល​ចេញ​វស្សា ក៏​បាន​នាំគ្នា​និមន្ត​បន្តដំណើរ ។ ដោយហេតុ​បន្ទាប់ពី​ពេលចេញ​វស្សា​ភ្លាម ជា​រដូវ​ដែលមាន​ភ្លៀង​ធ្លាក់​នៅ​ឡើយ ហើយ​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំងនោះ ដោយហេតុតែ​ចង់​ចូលគាល់​ព្រះពុទ្ធ​ពេក ក៏​ចូល​គាល់​ព្រះអង្គ​ទាំង​ចីវរ​ទទឹកជោគ និង រងារ​ញ័រញាក់ ។ ព្រះ​ដ៏​មាន​ព្រះ​ភាគ​បានធ្វើ​សេចក្តី​រាក់ទាក់​ចំពោះ​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំងនោះ ដោយ​ការសាកសួរ​សុខទុក្ខ​....​។ រួច​ទើប​ព្រះអង្គ​ត្រិះរិះ​ថា បើ​តថាគត បាន​អនុញ្ញាត្ត​អោយ​មាន​កឋិន​នោះ ម្ល៉េះ​សម​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​នឹង​បាន​ធូរ ស្រាល​បន្តិច ។ ​ព្រះអង្គ​ក៏​បាន​ប្រមើល​មើល​បវេណី​របស់​ព្រះពុទ្ធ​មុនៗ​មក ក៏​បាន​ឃើញ​ថា ព្រះពុទ្ធ​មុនៗ ក៏​សុទ្ធតែ​បាន អនុញ្ញាត្ត​អោយ​មាន​កឋិន​ដែរ ទើប​ព្រះអង្គ​ត្រាស់​ហៅ​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​មក​ជួបជុំគ្នា ហើយ​ទ្រង់​ប្រកាសថា ម្នាល​ភិក្ខុ ទាំងឡាយ​តថាគត​អនុញ្ញាត្ត​អោយ​ពួក​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ​ដែល​បាន​នៅ​ចាំ​វស្សា​ហើយ ក្រាលកឋិន​បាន ។ ម្នាល​ភិក្ខុ​ទាំងឡាយ កាល​បើ​អ្នក​ទាំងឡាយ បាន​ក្រាលកឋិន​ហើយ នឹង​សម្រេច​អានិសង្ស​៥​យ៉ាង​គឺ ៖
​ ​ក​- ភិក្ខុ​អាច​ត្រាច់​ទៅណា ដោយ​ពុំ​ចាំបាច់​លា​ភិក្ខុ​ផង​គ្នា​
​ ​ខ​- ភិក្ខុ​ត្រាច់​ទៅណា ដោយ​ពុំ​ចាំបាច់​យក​ត្រៃចីវរ​គ្រប់​ប្រដាប់​
​ ​គ​- ឆាន់​គណ​ភោជន៍​បាន​
​ ​ឃ​- ទុកដាក់​អតិរេកចីវរ​បាន​តាម​ត្រូវការ​
​ ​ង​- ចីវរ​ដែល​កើតឡើង​នៅក្នុង​អា​វាសណា ចីវរ​នោះ មាន​ដល់​ភិក្ខុ​ទាំងនោះ (​ដើម្បី​អោយដឹងថា តើ​អានិសង្ស​នេះ មាន​សារសំខាន់​យ៉ាងណា​នោះ ចូរ​សិក្សា​មើល​នៅ​ក្នុង​សៀវភៅ ភិក្ខុ​បាតិមោក្ខ ) ។​
​អានិសង្ស​ទាំង​៥​យ៉ាងនេះ ជាហេតុ​ជួយ​សម្រាល​ដល់​បន្ទុករ​បស់​បព្វជិត គឺ​អ្នកបួស​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា បាន​ខ្លះ ហើយ​អានិសង្ស​នេះ​មាន​រយៈពេល​៥​ខែ គិត​ចាប់ថៃ្ង​ដែល​បាន​ទទួល​កឋិន​រហូតដល់​ថៃ​១៥​កើត​ខែផល្គុណ ។
លោក​អ្នកប្រាជ្ញ​ទាំងឡាយ​រមែង​ពោល​សរសើរ​នូវ​កឋិន ថា​ជា​វិនយ​កិច្ច និង ជា​ទាន​ពិសេស និង ធ្វើ​បាន​ដោយ​កម្រ ជាពិសេស​អាច​ជួយ​សម្រាល​បន្ទុក​ដល់​ភិក្ខុសង្ឃ​បាន​ផង បែបនេះ ទើប​កឋិន​ជា​ទាន​មាន​អានិសង្ស​ច្រើន ជាង​ចីវរ​ទាន​ឯទៀតៗ ។
​អ្នកខ្លះ​បាន​លើកឡើង​ថា ប្រសិន​បើ​វត្ត​ណា​មិន​មាន​ការ​ហែរ​កឋិន​ចូល​រយៈពេល​៣​ឆ្នាំ នោះ​នឹង​ត្រូវ​រំលាយ​វត្ត​នោះ​ចោល ។ រឿងនេះ យើង​មិន​មាន​ឃើញ​ចែង​នៅក្នុង​គម្ពីរ​ណាមួយ​នៃ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ទេ ។
​ព្រះ​ភិក្ខុ ព្រះ​ញាណវង្ស ឃឹម សន បាន​មាន​ព្រះ​ថេរ​ដីកា​ថា “​ចំពោះ​វត្ត​ណា​មិន​មាន​ការ​ហែរ​កឋិន​ចូល ឬ មិន​មាន​ធ្វើ​កឋិន (​ទោះ​រយៈពេល​ប៉ុន្មនា​ឆ្នាំក៏ដោយ )​ក៏​គ្មាន​បញ្ហា​អ្វី​ដែរ គ្រាន់​តែ​ព្រះសង្ឃ​ដែល​គង់​នៅក្នុង​អារាម​នោះ មិន​បាន​ទទួល​អានិសង្ស ៥ (​ដូចដែល​បាន​រៀបរាប់​មក​ខាង​ដើម ) តែប៉ុណ្ណោះ​”​។
​ពាក្យ​ច​ចាម​អារាម​ខ្លះ​ដែល​មិន​គួរ​មើលរំលង​បាន​លើកឡើង​ថា អ្នក​ធ្វើ​បុណ្យ​កឋិន ធ្វើអោយ​“​ដាក់ខ្លួន​” និង មាន​អាយុ​ខ្លី ឬ ឆាប់​ស្លាប់ ។ យើង​មិន​ហ៊ាន​អះអាង​យ៉ាង​ណា​នៅឡើយ​ទេ ប៉ុន្តែ​បើ​តាម​ការបង្រៀន​របស់​ព្រះពុទ្ធសាសនា ទស្សនៈ​នេះ​មិន​ត្រឹមត្រូវ​ទេ​។ អ្នកខ្លះ​យល់​ថា គំនិត​ខាងលើនេះ ជា​ទស្សនៈ​របស់​មនុស្ស​ដែល​មានទុ​ទិដ្ឋិ​ចំពោះ​ព្រះពុទ្ធសាសនា ប្រឌិត​ឡើង​សំដៅ​បន្ទុច​បង្អាក់​អ្នក​ជ្រះថ្លា​ចំពោះ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​តែប៉ុណ្ណោះ ។
ទស្សនវិជ្ជា​ដ៏​សំខាន់​មួយ​ក្នុងចំណោម​ទស្សនៈ​គ្រឹះ​របស់​ព្រះពុទ្ធ​បាន​បង្រៀន​ថា​“​សង្ខារ​ធម៌ ទាំងឡាយ ជា​របស់​មិន​ទៀងទាត់​”​។ ហេតុ​នេះ​តាម​ការពិត សេចក្តីស្លាប់​រមែង តែងតែ​នៅ​ក្បែរ​ខ្លួន​មនុស្ស​ចំងាយ មិន​ដល់​មួយ​គ្រាប់ស្រូវ​ផង​ទេ ហើយ​វា​តែងតែ​កើត ឡើង​ចំពោះ​មនុស្ស មិន​រើសមុខ មិន​រង់ចាំ​កាល មិន​ដែល​គិតថា​បុគ្គល​ចាស់ ក្មេង​ពេក អ្នក​បាន​ធ្វើ​កឋិន ឬ មិនបាន​ធ្វើ​ឡើយ ។ សេចក្តីស្លាប់​អាច​កើតឡើង​គ្រប់​វិនាទី គ្រប់​ដង្ហើម ចេញចូល គឺថា ប្រសិនបើ​ខ្យល់​ដកដង្ហើម​ចូលក្នុង​ខ្លួន​ហើយ មិន​ចេញ​មក​វិញ ឬ ចេញ​ហើយ​មិន​ចូល​ទៅ​វិញ​ទេនោះ ក៏​មុខជា​ស្លាប់ ។ ​តើ​នរណា​ទៅ​ហ្ន៎ ដឹងថា សេចក្តី ស្លាប់​កើតឡើង​ចំពោះ​បុគ្គល​ណា នៅពេលណា និង ដោយ​របៀប​ណា​នោះ ។ នេះ​យើង​មិនទាន់​គិតដល់​សេចក្តីស្លាប់​ដែល​កើតឡើង​ដោយ​ជំងឺ ដោយ​គ្រោះថ្នាក់​ផ្សេងៗ និង ដោយ​ការ​បៀតបៀន​គ្នា​ផង​ទេ ។ ​បើ​តាម​ទស្សនៈ​ព្រះពុទ្ធសាសនា គួរតែ​និយាយថា បុគ្គល​ធ្វើ​កឋិន នឹង​មាន​អាយុ​យឺនយូរ ព្រោះ​បាន​សាង​បុណ្យ​កុសល ជា ហេតុ​ធ្វើអោយ​ព្រះ​ភិក្ខុសង្ឃ​ដែល​ជា​អ្នកទ្រទ្រង់​សីល មាន​ការធូរស្រាល និង ជួយ​លើក​តំកើង​សម្បត្តិ​វប្បធម៌​ជាតិ និង នាំមក​នូវ​មោទនភាព​ជាតិ​ផង​....​។
​រាប់រយ​ពាន់​ឆ្នាំ​មកហើយ យើង​បានដឹង​តៗ​គ្នា និង បាន​ឃើញ​ដោយ​ផ្ទាល់​ភ្នែក​ថា អ្នក​ធ្វើ​បុណ្យ​កឋិន មាន​អាយុ​យឺនយូរ រក​ទទួលទាន​មានបាន កាក់កបសុខសាន្ត ត្រាណ ជួបជុំ​គ្រួសារ​រហូត​ចាស់​សក់ស្កូវ ។​
​លោក​ជ័យ សុវត្ថិ ជា​សាស្ត្រាចារ្យ​ផ្នែក​អក្សរសាស្ត្រ និង សាសនា នៃ​ពុទ្ធិកវិទ្យាល័យ ប៊ូរ គ្រី បាន​មានប្រសាសន៍ថា​“​ទស្សនៈ​ដែលថា ធ្វើ​កឋិន​មាន​អាយុ​ខ្លី ឬ ដាក់​ខ្លួន​នោះ ជា​ការយល់​ច្រឡំ​ចំពោះ​ទស្សនៈ​ចាស់​បុរាណ ពី​សំណាក់​មនុស្ស​ក្រោយៗ​មក និង មនុស្ស​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​តែប៉ុណ្ណោះ ”​។
​ស្រដៀង​គ្នា​នេះដែរ លោក សៀង ណាត ជា​អតីតៈសមណ​និស្សិត​បញ្ចប់​បរិញ្ញាប​ត្រ ផ្នែក​ទស្សនវិជ្ជា​ព្រះពុទ្ធសាសនា នៃ ពុទ្ធិក​សាកលវិទ្យាល័យ​ព្រះសីហនុ​រាជ និង បរិញ្ញាបត្រ​នីតិសាស្ត្រ នៃ សាកលវិទ្យាល័យ បៀ​ល​ប្រា​យ បាន​ពន្យល់ថា​“​កាល​ពី​បុរាណ ស្រុក​ខ្មែរ​យើង​មិន​ទាន់​ជឿនលឿន ហេតុ​នេះ​បើ​គេ​ចង់​ធ្វើ​បុណ្យ​កឋិន​នោះ គេ​ត្រូវ​ជំនះ​នូវ​ក្តី​នឿយ​លំបាក​យ៉ាងច្រើន ដូចជា​ត្រូវ​ធ្វើដំណើរ​ទៅ​ទិញ​កំណាត់ វាស់វែង​កំណាត់ កាត់ ដេរ​ជា​ស្បង់​ចីពរ ហើយ​ត្រូវ​ស្វែងរក​សួរនាំ​ពី​លោក​អ្នកចេះដឹង ដើម្បី​ដេរ​អោយ​ត្រឹមត្រូវ​តាម​ខ្នាត តាម​ទំហំ ជ្រលក់ ពណ៌​..... រហូត​ដល់​ប្រមែប្រមូល​សាច់ញាតិ មិត្តភក្តិ​ពី​គ្រប់ទិសទី និង ទិញ​សម្ភារៈ​ផ្សេងៗ​មាន​បាត្រ ឆ័ត្រ និង គ្រែ​ជា​ដើម ដែល​ប្រការ​នេះ ត្រូវ​ចំណាយ ពេលវេលា​រាប់​ខែ ក្នុង​ការគិតគូរ ផ្ចុងផ្តើម ផ្គូរ​ផ្គង និង ចាត់ចែង​ទាំង​កំលាំងកាយ ភាព​អត់ធ្មត់ និង ក្តីព្យាយាម​យ៉ាង​ខ្ជាប់ខ្ជួន ហត់នឿយ​ស្ទើរតែ​ដេក​មិន​លក់ មិន​បាន​សម្រាក ហើយ​ការងារ​ទាំងនេះ មិនមែន​បុគ្គល​ណា​តែ​ម្នាក់ឯង​អាចធ្វើ​បាន​ឡើយ គឺ​តែងតែ​ប្រមូល​គ្នីគ្នា​ជួយ​ទើប​អាច​សម្រច​ទៅ​រួច និង ចំណាយធនធាន​ផ្សេងៗ​យ៉ាងច្រើន ។ គេ​ត្រូវ​ចំណាយ​ទ្រព្យសម្បត្តិ ធនធាន​ដែល​មាន​ស្រាប់ និង រវល់​មិនបាន​ប្រកប​ការងារ​មុខរបរ​ដើម្បី​រក​ទ្រព្យ​ថ្មី ជាហេតុ​ធ្វើអោយ​គេ​ចាត់ទុកថា “​ដាក់ ខ្លួន​” ព្រួយ នឿយ​លំបាក អ្នកខ្លះ​ដោយហេតុតែ​ផ្តោតអារម្មណ៍​ខ្វល់​នឹង​កឋិន​ពេក​រហូត​ដេក​មិន​លក់ នាំ​អោយ​ខ្សោយ​សុខភាព ជាហេតុ​ធ្វើអោយ គេ​ចាត់ទុកថា អាយុ​ខ្លី​” ។
​ថ្វី​ត្បិត​ការបកស្រាយ​ខាងលើ​នេះ មិនទាន់មាន​ឯកសា​រយោង​អោយបាន​ច្បាស់ លាស់ ហើយ​យើង​ក៏​មិន​ទាន់​ហ៊ាន​អះអាង​ថា ត្រឹមត្រូវ​មួយ​រយ​ភាគរយ​ក៏​ពិតមែន ប៉ុន្តែ​យើង​យល់ថា ជា​ការ​គួរអោយ​យក​គតិ​គ្រឹះ​សម្រាប់ វិនិច្ឆ័យ​ចំពោះ​ពាក្យ​ចា​ចាម​អារាម​អកុសល​នេះ​ដែរ ។ តាមរយៈ​ការបកស្រាយ​នេះ យើង​ក៏​បាន​ឃើញ​ផងដែរ​ថា ការ​នឿយ​លំបាក​យ៉ាង​ធ្ងន់​ធរ​នេះ ជា​រឿង​អតីតកាល ចំណែក​បច្ចុប្បន្ននេះ យើង​មិន​សូវ​នឿយ​លំបាក​បែប​នោះ​ទៀត​ឡើយ ត្បិត​មាន​សម្ភារៈ​នានា​ដូចជា​សំពត់​កឋិន​គឺ​ស្បង់​ចីព​រ​ជាដើម​សុទ្ធតែ​មាន​លក់​ស្រាប់ ហើយ​ការទំនាក់ទំនង​ទៀតសោត ក៏​ងាយស្រួល​ច្រើន​ជាង​មុន​ដែរ ។ ហេតុនេះ​សប្បុរស​ទាំងឡាយ​គួរតែ​គ្មានអ្វី​ព្រួយ​រឿង​“​ដាក់ខ្លួន​” និង “​អាយុ​ខ្លី​”​ទៀត​ទេ ។ យើង​មិន​ហ៊ា​បដិសេធទេ ប៉ុន្តែ​យើង​បាន​ពិចារណា​សព្វ​ទិស​ទៅ ក៏​នៅ​រក​មិនឃើញ​សោះ​ឡើយ​ថា ការ​ធ្វើ​បុណ្យ​កឋិន កាត់​លាភ និង ថយ​អាយុ​នោះ ។​
​ ​ ​ផលប្រយោជន៍ នៃ កឋិន​
​ ​កឋិន ជា​កិច្ច​មួយ​ដ៏​សំខាន់​ក្នុង​ព្រះពុទ្ធសាសនា ហេតុនេះ លោកអ្នក​សប្បុរស​ទាំង​ឡាយ​ណា បាន​ធ្វើ​កឋិន ,ចូលរួមចំណែក ឬ ជួយ​ខ្នះខ្នែង​ក្នុង​កឋិន សុទ្ធតែ​ជា​អ្នក​មាន​ឈ្មោះ​ថា​បាន​ចូលរួមចំណែក​ក្នុង​ការថែរក្សា កា​ពារ និង ​លើក​តំកើង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​អោយ​ស្ថិតស្ថេរ គង់វង្ស និង រុងរឿង ។
ដោយហេតុតែ​ព្រះពុទ្ធសាសនា ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ ហើយ​ព្រះពុទ្ធសាសនា ជា​មរតក​វប្បធម៌​ជាតិ​ខ្មែរ​ផង​នោះ ទើប​ការរក្សា លើក​តំលៃ​ព្រះពុទ្ធសាសនា មានន័យ​ថា ជា​ការការពារ និង លើក​តំកើង អោយ​តម្លៃ​សម្បត្តិ​រដ្ឋ​ផង និង សម្បត្តិ​វប្បធម៌​ជាតិ​ផង ដែល​ប្រការ​នេះ​នឹង​បាន​ជា​មោទនភាព​ជាតិ​ខ្មែរ​ទាំងមូល គឺ​មិនមែន​មោទនភាព​តែ​ព្រះសង្ឃ ឬ ចំពោះតែ​ពុទ្ធសាសនិក​ឡើយ រួម​ទាំង​ខ្មែរ​ដែល​ជា​សាសនិក​របស់​សាសនា​ផ្សេង​ដូចជា អ៊ីស្លាម​សាសនិក គ្រិស្ត​បរិស័ទ និង ព្រហ្ម​ញ្ញ និង ខ្មែរ​ទាំងឡាយ ណា​ដែល​គិតថា​ខ្លួនឯង​មិនមែន​ជា​សាសនិក​របស់​សាសនា​ណា​មួយ​ផង ព្រោះ​វប្ប ធម៌​របស់​ជាតិ​សាសន៍​មួយ មិនមែន​ជា​របស់​បុគ្គ​ល ឬ ក្រុម​ណាមួយ​ឡើយ ប៉ុន្តែ​វា​ជា​របស់​ប្រជាជាតិ​នោះ​ទាំងមូល​។​​ពេល​ធ្វើ​កឋិន ក្រៅ​អំពី​សំពត់​កឋិន​ទៅ នៅ​មាន​សម្ភារៈប្រើប្រាស់ អាហារ និង ថវិកា ជា​ដើម​ផង ។ សម្ភារៈ​ទាំងនោះ​នឹង​បាន​ជា​ប្រយោជន៍​ដល់​ព្រះសង្ឃ ចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ក្មេង​វត្ត និង ជន​ឥត​ទីពឹង​ពំនាក់​ផ្សេងទៀត ប្រើប្រាស់ ហើយ​មនុស្ស​ទាំងនោះ មិនមែន​ជា​អ្នក​ណា​ក្រៅតែពី បងប្អូន កូនក្មួយ សាច់ញាតិ ដូនតា ឬ ជា​ជន​រួម​ឈាម​ជាមួយ​យើង​ឡើយ ។ ក្រៅ​ពី​ប្រើប្រាស់ និង ចាត់ចែង​ក្នុង​វត្ត​ទៅ នៅ​មាន​វត្ត​ជា​ច្រើន បាន​យក​របស់​ទាំងនោះ ទៅប្រើ​ដើម្បី​ជា​ប្រយោជន៍​សាធារណៈ ដូចជា សាង​សាលារៀន ស្ពាន ថ្នល់ សាលា​សំណាក់ និង អាគារ​ពេទ្យ​ជាដើម ផងដែរ ទោះយ៉ាងណា ក្នុង​រយៈពេល​ប្រមាណ​ជា​១​ទសវត្ស៍​ចុង​ក្រោយ​នេះ វត្ត​អារាម​មួយចំនួន​កំពុង​ទទួល​រង​ការ​រិះ គន់​ពី​មតិ​សាធារណៈ​ថា បាន​ប្រើប្រាស​ធនធាន​ច្រើនពេក​សម្រាប់​ជា​ការ​សំញែង​នូវ​ថាវរវត្ថុ​ក្នុង​វត្ត​ដូចជា​ព្រះវិហារ​ជា ដើម ហើយ​ថា​មិនសូវ​អើពើ​ចំពោះ​សង្គម ខណៈ​ដែល​ប្រទេសជាតិ​កំពុង​ធ្វើ​ដំណើរ​ពុះពា​ឆ្លងកាត់​ភាពក្រីក្រ​។​
ការរក្សា​ការពារ និង លើក​តំកើង​ព្រះពុទ្ធសាសនា មានន័យ​ថា រក្សា​ការពារ​វប្បធម៌​សន្តិភាព វប្បធម៌​អហឹង្សា វប្បធម៌​គំនិត​ប្រាជ្ញា និង ហេតុផល​និយម (​មិនមែន​ង​ប់ង​ល់ នឹង ទស្សនៈ និង ជំនឿ​... ) និង ការគោរព​សិទ្ធិមនុស្ស ។
​កឋិន ក៏​ជា​កិច្ច និង បុណ្យ​មួយ​ដែល​ជួយ​កាត់បន្ថយ​នូវ​បញ្ហា​អវិជ្ជមាន​ក្នុង​សង្គម​ផង​ដែរ ព្រោះថា ទម្រាំ​បានចេញ​ជា​កឋិន គេ​បាន​ចំណាយ​ចិត្ត និង ប្រមែប្រមូល​ធនធាន ញាតិ​មិត្រ​មកជួបជុំ​គ្នា សាងក្តី​ល្អ​ជាមួយគ្នា សាង​អំពើ ជា​មេត្រីភាព​ជាមួយគ្នា ដែល​ការណ៍​នេះ​ជា​វប្បធម៌​ចែករំលែក​គ្នា​ផង ជា​ពេល​សោយសុខ​ដែល​កើតចេញ​ពី​សន្តិភាព​ផង និង មិនបាន​ធ្វើ​អំពើ​ដែល​នាំអោយ​រំខាន​សង្គម​ផង ។ ​កត្តា​គួរអោយ​សោកស្តាយ​បំផុត​នោះ គឺ​មាន​ការ​សេពសុរា​នាពេល​បុណ្យ​នេះ ហើយ​លើសពីនេះ​ទៀត​នោះ​គឺ មាន ការ​ប្រឈ្លោះ ប្រកាប់ប្រចាក់​គ្នា​នៅ​ពេល​បុណ្យទាន​នេះ ជាទូទៅ គឺ​ពួក​យុវជន​មួយ​សា​វៗ​៕