Thursday, July 30, 2009

ប្រវត្តិព្រះពុទ្ធសាសនានៅកម្ពុជា


ព្រះពុទ្ធសាសនា​ចាប់កំណើត​ឡើង​នៅលើ​ទឹកដី​កម្ពុជា​តាំងពី​សតវត្ស​ទី៥មកម្ល៉េះ

ដោយមាន​ប្រភព​ខ្លះ​បង្ហាញថា​នៅ​សតវត្ស​ទី៣នៃ​គ្រឹ​ស្ត​សករាជ និង​ឯកសារ​ខ្លះទៀត​បង្ហាញថា​

ព្រះពុទ្ធសាសនា​ថេរវាទ​ត្រូវបាន​នាំចូល​មកលើ​ទឹកដី​កម្ពុជា​ក្នុង​រាជ​ព្រះបាទ​អសោក

ដែល​បាន​បញ្ជូន​សមណ​ទូត២អង្គ​ព្រះនាម សោ​ណ​ត្ថេ​រ និង​ឧ​ត្ត​រ​ត្ថេ​រ មកកាន់​ទឹកដី​សុវណ្ណ​ភូមិ​

តាំងពី​សតវត្ស​ទី៣មុន​គ្រឹ​ស្ត​សករាជ។ ហើយ​សាសនា​នេះ​បាន​បន្ត​រីកចម្រើន​បន្តិចម្តងៗ

ជាមួយនឹង​ព្រហ្មញ្ញសាសនា ដូច​មាន​សិលាចារឹក មួយ​នៅលើ​ទឹកដី​វៀតណាម​សព្វថ្ងៃ

គឺ​សិលាចារឹក​វ៉ូ​កាញ់ ខេត្ត​ញ៉ា​ត្រាង​ចុះ​កាលបរិច្ឆេទ​នា​សតវត្ស​ទី៣ ដែល​បាន​និយាយ​ពី​

ព្រះមហាក្សត្រ​គឺ​ព្រះបាទ​ស្រី​មារ​ទាក់ទង​ទៅនឹង​ពុទ្ធសាសនា​នេះ​ផងដែរ។

ក្រៅពី​ការចូល​មកកាន់​ទឹកដី​ខ្មែរ​តាមរយៈ​អ្នក​ផ្សព្វផ្សាយ​ទាំងនោះ

ពុទ្ធសាសនា​ក៏ត្រូវ​បានមក​តាមរយៈ​ពួក​អ្នកជំនួញ​ឥណ្ឌា​ផងដែរ។ ហើយ

ចាប់ពី​សតវត្ស​ទី១៣រៀងមក លើកលែងតែ​នៅ​សម័យ​ដែល​ខ្មែរក្រហម​គ្រប់គ្រង​អំណាច

ព្រះពុទ្ធសាសនា​បានក្លាយ​ទៅជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋដែលមាន​ពុទ្ធសាសនិក​ជា​ខ្មែរ​

ប្រមាណ​ជិត៩៥%នៃ​ប្រជាជន​សរុប។

+ពុទ្ធសាសនា​នៅ​សម័យ​ហ្វូណន

អាណាចក្រ​ហ្វូណន​ពី​សតវត្ស​ទី២មុន​គ្រឹ​ស្ត​សករាជ រហូតដល់​សតវត្ស​ទី៦នៃ​គ្រឹ​ស្ត​សករាជ

បាន​កាន់​នូវ​លទ្ធិ​ហិណ្ឌូ​ដោយមាន​ព្រះមហាក្សត្រ​ជា​អ្នកដឹកនាំ និង​មាន​ជំនឿ​លើ​ព្រះ​សិវ

និង​ព្រះ​វិស្ណុ។ ទោះជា​យ៉ាងនេះ​ក្ដី​ព្រះពុទ្ធសាសនា ក៏មាន​វត្តមាន​រួចជាស្រេច​ហើយ​

នៅលើ​ទឹកដី​នៃ​អាណាចក្រ​នេះ ដែលជា​សាសនា​ទី២បន្ទាប់ពី​ព្រាហ្មណ៍​សាសនា។

ព្រះពុទ្ធសាសនា​មាន​ភាព​រីកចម្រើន​រុងរឿង​នៅ​កំឡុង​សតវត្ស​ទី៥-៦នៃ​គ្រឹ​ស្ត​សករាជ​

ក្នុង​រជ្ជកាល​ព្រះបាទ​កៅ​ឌិ​ណ្ឌ​ន្យ​វរ្ម័ន ព្រោះ​មានការ​បញ្ជូន​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ និង​ជាតិ​

ឥណ្ឌា​ទៅកាន់​ប្រទេស​ចិន​ដើម្បី​យក​ឯកសារ និង​ពុទ្ធរូប​ទៅ​ថ្វាយ​ដល់​ស្ដេច​ក្រុង​ចិន

ហើយ​ព្រមទាំង​បាន​ជួយ​បកប្រែ​គម្ពីរ​រ​ពី​សំស្ក្រឹត​ទៅ​ភាសា​ចិន​ទៀតផង។

ព្រះសង្ឃ​នាម​សង្ឃ​បាល​បាន​គង់នៅ ស្រុក​ចិន១៦ឆ្នាំ​ព្រមទាំង​បានទទួ

​ងារ​ជា​ព្រះរាជ​គ្រូ​របស់​ចិន​ទៀតផង នេះ​ក៏​ព្រោះតែ​ចំណេះដឹង​ផ្នែក​សាសនា​របស់​ព្រះអង្គ។

+ពុទ្ធសាសនា​សម័យ​ចេនឡា

នៅ​សម័យ​ហ្វូណន​ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​រុងរឿង​គួរសម​នៅឡើយ។

លុះដល់​ចុង​សតវត្ស​ទី៧តាម​សង្ឃដីកា​របស់​ព្រះសង្ឃ​ចិន​មួយអង្គ​ព្រះនាម​យ៉ី​សិង

ដែល​បាន​និមន្ត​ត្រឡប់​ពី​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ទៅកាន់​ប្រទេស​ចិន​កាត់​តាម​រាជាណាចក្រ​ចេន

ឡា​ឱ្យដឹងថាពី​ដើមឡើយ​ព្រះធម៌​មាន​ភាពរុងរឿង​ណាស់

ហើយ​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​គ្រប់ទិសទី តែ​ឥឡូវនេះ​ស្ដេច កំណាច

មួយអង្គ​បាន​បំផ្លិច​បំផ្លាញចោល​អស់ ហើយ​ព្រះសង្ឃ​រកតែ​មួយអង្គ​និមន្ត​មិនបាន​ផង

(ត្រឹង​ងា ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ភាគ១+២,១៩៧៣)។ តាមរយៈ​នេះ​ឃើញថា​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ត្រូ

វបាន​សាបរលាប​នូវ​ឥទ្ធិពល​របស់ខ្លួន​នៅក្នុង​សតវត្ស​នេះ

ប៉ុន្តែ​មិនមែន​មានន័យថា​បាត់បង់​ទាំងស្រុង​នោះទេ

ផ្ទុយទៅវិញ​នៅ​សតវត្ស​ក្រោយមក​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន​បានចាប់ផ្ដើម​ផ្សាយ​ឥទ្ធិពល

របស់ខ្លួន និង​មាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​បាន​គោរពខ្លះៗហើយ។ នៅ​សម័យនេះ​មា

ន​សិលា​ចារិក​តែមួយគត់​ដែល​និយាយ​ពី​ព្រះ​ភិក្ខុ​ពុទ្ធសាសនា​ចំនួន​ពីរ​អង្គ។

+ពុទ្ធសាសនា​សម័យអង្គរ

បន្ទាប់ពី​ការ​ទ្រុឌទ្រោម​នៃ​លទ្ធិពុទ្ធ​សាសនា​ហីនយាន​នៅ​សម័យ​ចេនឡា​នា​កំឡុង​សតវត្ស​ទី៧មក ពុទ្ធសាសនា មហាយាន​បានចាប់ផ្តើម​កកើតឡើង រហូតដល់​សម័យអង្គ​រ។ នៅក្នុង​សតវត្ស​ទី៩រជ្ជកាល​

ព្រះបាទ​ជ័យ​វរ្ម័នទី២ មានការ ប្រារព្វ​ធ្វើ​ពិធី​ទេវរាជ​នៅលើ​ភ្នំ​គូលែន

ដែល​អាច​បង្ហាញថា​ព្រះរាជា​អង្គ​នេះ​មាន​ជំនឿ​យ៉ាង​មុតមាំ​ចំពោះ​ព្រហ្មញ្ញសាសនា

ដែលមាន​ឥទ្ធិពល​ខ្លាំងក្លា​នៅ​សម័យ​នោះ និង​មាន​ការគោរព​រាប់អាន​ខ្លាំង​ពី​ប្រជារាស្ត្រ​ខ្មែរ។

តែ​ទោះជា​យ៉ាងណាក្ដី​ក៏​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន​បាន​បន្ត​វត្តមាន​របស់ខ្លួន​ដដែល​នៅ

លើ​ទឹកដី​ខ្មែរ​លាយឡំ​ជាមួយនឹង​លទ្ធិ​ព្រា​ហ្ម​ផងដែរ។ តាមរយៈ​ឯកសារ​ខ្លះ​បាន​

បង្ហាញថា​ពុទ្ធសាសនា​បាន​រីកចម្រើន និង​មានការ​ទទួលស្គាល់​បន្តិចម្ដងៗ

ពី​ប្រជារាស្ត្រ និង​ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​បន្ត​បន្ទាប់មក។ នៅ​សតវត្ស​ទី៩ក្នុង​រា

​ព្រះបាទ​យ​សោ​វរ្ម័នទី១ មានការ​សាងសង់​បារាយណ៍​ខាងកើត​ឈ្មោះ

យ​សោធ​រត​ដាក ដោយនៅ​ភាគ​ខាងកើត​លើ​ច្រាំង​នៃ​បារាយណ៍​នេះ​មានការ​

សាងសង់​បន្ថែម​នូវ​អាស្រម​សម្រាប់​គណៈ​សាសនា​នៅ​សម័យ​នោះ​ដូចជា៖

-ព្រា​ហ្ម​ណា​ស្រម សម្រាប់​អ្នក​កាន់​និកាយ​ព្រះ​ឥសូរ

-វៃ​ស្ន​វា​ស្រម សម្រាប់​អ្នក​កាន់​និកាយ​ព្រះ​វិស្ណុ

-សៅ​គ​តា​ស្រម សម្រាប់​អ្នក​កាន់សាសនា​ព្រះពុទ្ធ

តាមរយៈ​នេះ​ឃើញថា​នៅ​សម័យ​នោះ​ពុំមាន​ការហាមឃាត់ មិនឱ្យ​គោរព​ព្រះពុទ្ធសាសនា​នោះទេ

ទោះបី​ព្រាហ្មណ៍​សាសនា​មានការ​រីកចម្រើន​ខ្លាំង​ក៏ដោយ។ ហើយ​ព្រះមហាក្សត្រ​មានការ​បើក

ចំហ​ចំពោះ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ឱ្យមាន​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការគោរព​សាសនា​នោះដែរ។

តាម​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​ខ្មែរ​យើង​សម័យអង្គរ​បានបង្ហាញ​ទៀតថា នា​សម័យអង្គរ

ព្រះពុទ្ធសាសនា​មហាយាន​បានចាប់ផ្ដើម​រុងរឿង​នៅក្នុង​រាជ្យ​របស់​ក្សត្រ​មួយចំនួន។

-រាជ​ព្រះបាទ​សូរ្យ​វរ្ម័នទី១

ព្រះបាទ​សូរ្យ​វរ្ម័នទី១ជាបឋម​ក្សត្រ​ខ្មែរ​ទី១នៃ​សម័យអង្គរ ដែល​បាន​លើកតម្កើង​ព្រះពុទ្ធសាសនា​

ឱ្យ​ថ្កុំថ្កើង​រុង រឿង។ ទ្រង់​គ្រង​រាជសម្បត្តិ​នៅ​កំឡុង​ឆ្នាំ(១០០២-១០៥០) ជា​ពុទ្ធសាសនិក​ដ៏​ឆ្នើម

ដែល​បាន​គាំទ្រ និង​លើកទឹកចិត្ត​ដល់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ដែល​រាប់អាន​ចំពោះ​ព្រះពុទ្ធសាសនា

លើសពីនេះ​ពុទ្ធសាសនា​ថេរវាទ​ត្រូវបាន​ព្រះអង្គ​ធ្វើការ​ផ្សព្វផ្សាយ ឱ្យ​កាន់តែ​រុងរឿង

ហើយ​បាន​តម្កើង​សាសនា​នេះ​ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ។ ទោះជា​ព្រះ​អង្គជា​ពុទ្ធសាសនិក​ក៏ដោយចុះ

ព្រះអង្គ​ក៏​តែង​មេត្តា​ដល់​សាសនាព្រាហ្មណ៍​ផងដែរ ដោយនៅ​សម័យ​នោះ​អ្នក​កាន់​

ព្រះពុទ្ធសាសនា និង​អ្នក​កាន់សាសនា​ព្រាហ្មណ៍​បានរស់នៅ​ជាមួយគ្នា​ដោយ​សុខសាន្ត។

តាម​សិលា​ចារិក​បានបង្ហាញ​អំពី​ទឹកចិត្ត​របស់​ព្រះអង្គ គោរព​ស្រឡាញ់​ចំពោះ​ពុទ្ធសាសនា​

ទាំងពីរ​និកាយ គឺ​ហិន​យាន និង​មហាយាន ដោយ​ព្រះអង្គ​បាន​ប្ដូរ​តួនាទី​របស់​គ្រួសារ​

ព្រាហ្មណ៍​សិវ​កៃ​វ​ល្យ​ដែលមាន​នាទី​រៀបចំ​ពិធី​សម្រាប់​ព្រះមហាក្សត្រ​តាម​បវេណី​ព្រាហ្មណ៍​នោះ

ឱ្យទៅជា​បុព្វ​ជិត​កំពូល របស់​ព្រះអង្គ​វិញ។ ភស្ដុតាង​មួយទៀត​ដែល​បង្ហាញ​ឱ្យ​កាន់តែច្បាស់​ថា​

ព្រះ​អង្គជា​ពុទ្ធសាសនិក​នោះ គឺ​ព្រះអង្គ​មាន​មរណៈនាម​ថា ន​វ៌ា​បទ។

-រាជ្យ​ព្រះបាទ​ជ័យ​វរ្ម័នទី៧

ព្រះមហាវីរក្សត្រ​ដ៏​ឆ្នើម​បំផុត​របស់​ខ្មែរ​នា​សម័យអង្គរ គឺ​ព្រះបាទ​ជ័យ​វរ្ម័នទី៧ដែលជា​ស្ថាបនិក​

ទី៣នៃ​ទីក្រុង​អង្គរ សំណង់​ប្រាសាទ​ជាច្រើន​ត្រូវបាន​សាងសង់​នៅក្នុង​រាជ​ក្សត្រ​អង្គ​នេះ

ដែល​សំណង់​ប្រាសាទ​ទាំងនោះ​ជា​ប្រភេទ​សំណង់ បែប​ពុទ្ធសាសនា និង​ខ្លះទៀត​

បង្ហាញ​ពី​កា​រប​ញ្ជូ​ល​គ្នា ទាំង​ពុទ្ធ​លក្ខណ និង​ព្រាហ្មណ៍​លក្ខណ។ ទ្រង់​គ្រងរាជ្យសម្បត្តិ​ក្នុង

ឆ្នាំ(១១៨១-១២១៥) ដែល​អ្នក​ប្រវត្តិវិទូ​បានចាត់ទុក​ថា​ជា​សម័យកាល​មួយ​ដែល​កម្ពុជា​រុង

រឿង​ជាទីបំផុត ក្នុង​ប្រវត្តិ សាស្ត្រ​ខ្មែរ។ ក្រៅពី​ការរីកចម្រើន​រុងរឿង​ក្នុង​ផ្នែក​សង្គម នយោបាយ

ហើយ​វិស័យ​សាសនា​ក៏​រីកចម្រើន​ព្រមជាមួយ​នោះ​ផងដែរ។ ព្រះអង្គ​បាន​លើកស្ទួយ​

ព្រះពុទ្ធសាសនា​មហាយាន ឱ្យបាន​ថ្កុំថ្កើង តែ​ទោះជា​យ៉ាងនេះ​ក្ដី​ព្រះអង្គ​ក៏​មិនដែល​

បំភ្លេចចោល​ព្រហ្មញ្ញសាសនា​នោះដែរ។ ព្រះអង្គ​បាន​បង្រួម​សាសនា​ទាំងពីរ​ចូលគ្នា​

តែមួយ ក្នុង​បំណង​ដើម្បី​លើកស្ទួយ​ដល់​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន​ដែល​ព្រះអង្គ​បាន​គោរព

ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ និង​ដើម្បី​កុំឱ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ដែល​នៅជាប់​ដិតដាម​ជាមួយ​

ព្រហ្មញ្ញសាសនា​មានការ​អាក់អន់ចិត្ត​ផងដែរ។ ភាព​វៃឆ្លាត​នេះ​បានធ្វើ​ឱ្យមាន​

ការឯកភាព​គ្នា​ក្នុងការ​រស់នៅ​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ក្រោម​ការដឹកនាំ​របស់​ទ្រង់ និង​ធ្វើឱ្យ

មាន​ស្ថេរភាព​នយោបាយ​ក្នុងស្រុក​ផងដែរ។ លទ្ធិទេវរាជ​ត្រូវបាន​ប្រែក្លាយ​ទៅជា​ពុទ្ធិ​រាជ​វិញ

មាន​ភស្ដុតាង ដែល​បង្ហាញថា​ពុទ្ធសាសនា​មហាយាន​មានការ​រីកចម្រើន​ខ្លាំង​នៅ

ក្នុង​សម័យនេះ​ដូចជា សំណង់​ប្រាសាទ​បែប​ពុទ្ធសាសនា​ជាច្រើន​ពាសពេញ​ផ្ទៃ​

ប្រទេស​ដូចជា(ប្រាសាទតាព្រហ្ម ប្រាសាទព្រះខ័ន)ជាដើម ដែលជា​ស្នា​ព្រះ​

ហ​ស្ថ​របស់​ព្រះអង្គ។ នៅ​សម័យ​ឆ្នាំ១១៨០ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​មួយរូប​ជា​បុត្រ​របស់​ព្រះ

បាទ​ជ័យ​វរ្ម័នទី៧ ព្រះនាម​តាម​លិ​ន្ទ បាន​ទៅ​សិក្សា​ភាសាបាលី និង​ចំណេះដឹង​ផ្នែក​

ព្រះពុទ្ធសាសនា​នៅ​កោះ​សេរី​លង្កា​ហើយ​បាន​នាំចូល​ចំណេះដឹង​ទាំងនេះ​មកវិញ​នៅ​កំឡុង​ឆ្នាំ១១។ ព្រះអង្គ​ទទួល​មរណៈនាម​ថា មហា​បរម​សៅ​គ​ត។ ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី៧ទ្រង់​ផ្ទាល់​ជា​ពុទ្ធសាសនិក

មហាយាន​ដែលជា​ភស្ដុតាង​បញ្ជាក់​កាន់តែច្បាស់​ថា​ពុទ្ធសាសនា​ថេរវាទ​បាន​រីកចម្រើន​

រុងរឿង​ខ្លាំង​នៅ​សម័យ​នោះ។ បេសកកម្ម​របស់​ពួក​ចិន​នៅ​សម័យ​នោះមក​កាន់​ក្រុង​អង្គរ

ដែល​ដឹកនាំ​ដោយ Chou Ta-Laun នៅ​ឆ្នាំ១២៩៦-១២៩៧ បានកត់សម្គាល់​ឃើញ​

មាន​ព្រះសង្ឃ​ពុទ្ធសាសនា​ថេរវាទ​នៅលើ​ទឹកដី​នេះ។

+ពុទ្ធសាសនា​នៅ​សម័យ​ចុង​អង្គរ

គេ​បានដឹង​មកហើយ​ដែរ​ថា ព្រះពុទ្ធសាសនា​ថេរវាទ​នេះ​រីកចម្រើន​តាំងពី​រាជ​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​

ទី៧មក​ម្លេះ​ដោយ​ទ្រង់​បាន​បញ្ជូន​បុត្រ​របស់​ទ្រង់​ព្រះនាម​តាម​លិ​ន្ទ​ទៅ បួស​ជា​ព្រះសង្ឃ

និង​សិក្សា​ចំណេះដឹង​ពី​ពុទ្ធសាសនា​ជា​ភាសាបាលី​នៅ​កោះ​ស្រីលង្ការ។ ព្រះអង្គម្ចាស់​

តាម​លិ​ន្ទ​បាន​ត្រឡប់មក​កម្ពុជា​វិញ ហើយ​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ អប់រំ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​តាម​ជំនឿ

និង​បែបបទ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ដែល​ទ្រង់​បាន​រៀនសូត្រ។ទ្រង់​បានក្លាយ​ទៅជា​ព្រះសង្ឃ​ជាន់

ខ្ពស់​នៅ​សម័យ​នោះ​ដោយ​ការចេះដឹង​របស់​ព្រះអង្គ។

នៅក្នុង​រាជ​ព្រះបាទ​ជ័យវរ្ម័ន​ទី៨ព្រះពុទ្ធសាសនា​ត្រូវបាន​បំផ្លិចបំផ្លាញ រូបចម្លាក់​បែប​

ពុទ្ធសាសនា​ត្រូវបាន​កោស​លុប និង​បំផ្លាញចោលឬ​ប្ដូរ​ទៅជា​រូប​បែប​ព្រាហ្មណ៍​វិញ។

គេ​ឃើញ​មានការ​វាយកម្ទេច​ព្រះពុទ្ធ​រូប​ចោល។ សម័យនេះ​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​ទាំងអស់​

ត្រូវបាន​សណ្តោស​ឡើងវិញ និង​ផ្ដល់​សិទ្ធ​ក្នុង​ការពង្រឹង​សាសនា​នេះ​ឡើងវិញ​ផងដែរ។

តែ​ទោះបីជា​យ៉ាងណាក៏ដោយ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ត្រូវបាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​និយម​កាន់តែ​

ច្រើនណាស់​ទៅហើយ។ បើទោះបី​ជាមាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​កាន់​ព្រះពុទ្ធសាសនា​នេះ​

ច្រើនណាស់​ទៅហើយ​យ៉ាងណាក្ដី ក៏​ប​ដិ​វិត្ត​សាសនា​ពី​ព្រាហ្មណ៍ ទៅ​ព្រះពុទ្ធ​នោះ​

មិនអាច​ធ្វើទៅ​រួច​នោះដែរ។ ដូចនេះ​សាសនា​នេះ​បាន​ពួន​សម្ងំ​នៅក្នុង​ស្រទាប់​

ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​រហូតដល់​រជ្ជកាល​ព្រះបាទ​ត្រសក់ផ្អែម​ទើប​មានការ​លើកស្ទួយ​ព្រះ

ពុទ្ធសាសនា​ឱ្យ​រីកចម្រើន​ឡើងវិញ​រហូតមកដល់​ស​ព្វ​ថ្ងៃនេះ។

+ពុទ្ធសាសនា​សម័យ​កណ្ដាល

ក្រោយ​សតវត្ស​ទី១៣មក​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ត្រូវបាន​លើកតម្កើង​ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋ។

ព្រះរាជា​ខ្មែរ និង​ប្រជាពលរដ្ឋ​គ្រប់​ម​ជ្ឍ​ដ្ឋា​ននិយម​ព្រះពុទ្ធសាសនា​នេះ​ខ្លាំងណាស់

និង​មាន​ជំនឿ​យ៉ាង​មុតមាំ ដែល​គេ​ចាត់ទុកជា​ទីពឹង​ទី​នឹក រ​ឮ​ក បើទោះបីជា​ប្រជា

ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​មិនទាន់​បោះបង់ចោល​ជំនឿ​លើ​ព្រលឹង អារក្ខ អ្នកតា​ក៏ដោយ។

ប៉ុន្តែ​ចំពោះ​ព្រាហ្មណ៍​សាសនា​ពុំមាន​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​គោរព​រាប់អាន​ទៀត​នោះឡើយ។

ទោះជា​យ៉ាងនេះ​ក្ដី​ក៏​ទំនៀមទម្លាប់​បែប​ព្រាហ្មណ៍​នៅតែ​ដិតដាម​ក្នុង​ប្រពៃណី​របស់​របស់​

ជនជាតិ​ខ្មែរ​រហូតដល់​សព្វថ្ងៃ។ ឯ​ក្នុង​ព្រះបរមរាជវាំង​វិញ​គេ​នៅ​ឃើញ​មាន​ពួក​ព្រាហ្មណ៍​

បា​គូ​នៅមាន​សេសសល់ ក្នុង​ភារកិច្ច​ជា​អ្នករៀបចំ​ពិធីផ្សេងៗ និង​ថែរក្សា​ទ្រព្យសម្បត្តិ​សម្រាប់​រាជ្យ។

ក្នុងសម័យ​នោះ​ចំនួន​វត្ត​អារាម​បាន​កើន​ឡើងជា​លំដាប់។ ព្រះ​មហាថេរ​ដែលមាន​តួនា

ទី​មើល​ការខុសត្រូវ​លើ​ការរៀបចំ​ខាង​សាសនានិង​លើ​វត្ត​អារាម​នៅក្នុង​ខេត្តនីមួយៗ

លែងមាន​លទ្ធភាព​បន្ត​ការគ្រប់គ្រង​នោះ​តទៅទៀត ហើយ។

ដោយហេតុ​នោះ​សម្ដេច​សង្ឃរាជ​ដោយមាន​ការព្រមព្រៀង​ជាមួយ​រាជាគណៈ​ឋានានុក្រម

និង​សហការី​ទាំងអស់ ទ្រង់​បានស្នើ​ទៅ​ព្រះរាជា សូមឱ្យ​មានការ​កែប្រែ​ដែលមាន​បែងចែក​ដូចតទៅ៖

ព្រះ​មហាថេរមួយអង្គៗពីមុន​ឥឡូវ​ត្រូវ​តែងតាំង​ជា​មេគណៈ ទទួលខុសត្រូវ​លើ​គណៈសង្ឃ​

ក្នុង​ខេត្ត​នីមួយ។ ចំណែកឯ​ព្រះ​រាជាគណៈ​ទាំង៤សម្រាប់ និង​សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ​

ជា​អ្នកត្រួតពិនិត្យ និង​សម្រេច​កិច្ចការ​សាសនា​ត​ទាំង ពួ​ង​ក្នុង​ព្រះរាជាណាចក្រ​

កម្ពុជា​ទាំងមូល។រាជាគណៈ ឬ​មន្ត្រី​សង្ឃ​ទាំង៤សម្រាប់ ត្រូវ​បែង​ចែកជា​ឯក

ទោ ត្រី ចត្វា ដូច​មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់​ខាង​អាណាចក្រ​ដែរ។

-សម្រាប់​ឯក​ជា​រាជាគណៈ​របស់​ក្សត្រិយ៍​ទ្រង់​រាជ្យ

-សម្រាប់ទោ​ជា​រាជាគណៈ​របស់​ក្សត្រិយ៍​ឧភយោរាជ

-សម្រាប់​ត្រី​ជា​រាជាគណៈ​របស់​សម្ដេចព្រះ​មហាឧបរាជ

-សម្រាប់​ចត្វា​ជា​រាជាគណៈ​របស់​សម្ដេចព្រះ​វររាជ​ជននី (សៀវភៅ​លោក​ត្រឹង​ងារ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ខ្មែរ​ភាគ២)

ព្រះពុទ្ធសាសនា​ក៏​ដើរតួ​យ៉ាងសំខាន់​ផងដែរ​ក្នុង​វិស័យ​អក្សរសាស្ត្រ និង​ការតាក់តែង​និពន្ធ។

ហេតុនេះហើយ​ទើប​ឃើញ​កើតមាន​ជា​អត្ថបទ​គម្ពីរ បិតក ជាតក​ច្រើន​កើតឡើង​ហូរហែ។

មិនតែប៉ុណ្ណោះ​អត្ថបទ​បែប​ព្រះពុទ្ធសាសនា ពោលគឺ​ទស្សនៈ​ពុទ្ធ​និយម​ត្រូវបាន​អ្នកនិពន្ធ​

ខ្មែរ​យកមក​ធ្វើជា​វិធីសាស្ត្រ ក្នុងការ​តាក់តែង​អត្ថបទ​របស់ខ្លួន​ផងដែរ។ ព្រឹត្តិការណ៍​ទាំងនេះ​

បាន​កើតឡើង​នៅក្រោយ​ពេលដែល​ទីក្រុង​អង្គរ​ត្រូវបាន​ព្រះរាជា​ខ្មែរ​បោះបង់ចោល

ហើយ​ប្រទេស​ធ្លាក់ចូល​ទៅក្នុង​កលិយុគ ចម្បាំង​កើតមាន​ញឹកញាប់។

ការ​លើកយក​ទស្សនៈ​បុណ្យ​បាប​របស់​ពុទ្ធសាសនា​ម​ក​តាក់តែង​ជា​ស្នាដៃ​អក្សរ​សិ​ល្បិ៍​នេះ

ត្រូវបាន​អ្នកសិក្សា​ខ្លះ​វិភាគ​ថា​ជាការ​លើកទឹកចិត្ត​ដល់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ ជាការ​លួងលោម

កុំឱ្យ​ពួកគាត់​ធ្លាក់​ទឹកចិត្ត បាក់​ទឹកចិត្ត ដោយ​ចាត់ទុក​ហេតុការណ៍ ឬ​ទុក្ខលំបាក​វេទនា​

ដែល​ខ្លួន​ជួបប្រទះ​នេះ​ជា​កម្ម​ពៀរ​របស់ខ្លួន​ដែល​បាន​សាង​មកពី​អតីតជាតិ។

ព្រះសង្ឃ​ក្នុង​ពុទ្ធសាសនា​បាន​ដើរតួនាទី​យ៉ាងសំខាន់​ក្នុងការ​ថែរក្សា អក្សរ​សិ​ល្បិ៍

អក្សរសាស្ដ្រ​ជាតិ និង​ប្រពៃណី​ទំនៀមទម្លាប់​របស់​ខ្មែរ​ឱ្យនៅ​គង់វង្ស។

ចំពោះ​វិស័យ​សង្គមកិច្ច​វិញ​ព្រះសង្ឃ​ជា​គ្រូ​ពេ​ទ្រ ជា​អ្នកកាត់ក្ដី ជា​អ្នកមើលការខុស

ត្រូវ​ដ​ល់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ផងដែរ។ ទីធ្លា​វត្ត​អារាមបានក្លាយ​ទៅជា​ទី​សម្រាប់​ជន​ទុរគត​សម្រាក

និង​ព្យាបាល​ជំងឺ ការសណ្តោស​របស់​ព្រះសង្ឃ​ពុទ្ធសាសនា ការចូលរួមចំណែក​ច្រើន​ក្នុង​

វិស័យ​សង្គមជាតិ​នោះ បានធ្វើឱ្យ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​កាន់តែ​ទទួល​បានការ​រាប់អាន​ពី​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ។

+ពុទ្ធសាសនា​សម័យ​អាណានិគម​បារាំង

សម័យ​អាណានិគមនិយម​បារាំង​គិត​ចាប់ពី​ឆ្នាំ១៨៦៣ នៅពេលដែល​ព្រះ​នរោត្តម​ទ្រង់​បាន​

ចុះសន្ធិសញ្ញា​ជាមួយ​បារាំង​ថ្ងៃ១១ខែសីហា​ឆ្នាំ១៩៦៣នេះ​តែម្ដង ក្នុង​បំណង​យក​បា​រាំងជា​

ខែល​ការពារ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ពី​ការឈ្លានពាន​របស់​ប្រទេសជិតខាង មាន​យួន សៀម​ជាដើម។

ក្នុង​កំឡុង​សតវត្ស​ទី ១៧, ១៨, ១៩ប្រ​ទេ​សៀម​បាន​មាន​ឥទ្ធិពល​យ៉ាងខ្លាំង​មកលើ​

នយោបាយ​ក្នុងស្រុក​របស់​ខ្មែរ ដែលជា​ហេតុ​ធ្វើឱ្យ​ឥទ្ធិពល​នៃ​ប្រពៃណី​សាសនា​ក៏​លាយ

ឡំ​ជាមួយគ្នា​នោះ​ផងដែរ។ ដូចជា​នៅក្នុង​ឆ្នាំ១៨៥៥ ព្រះបាទ​នរោត្តម​បាន​និ​មិ​ន្ត​ព្រះសង្ឃ​

ធម្មយុត្តិកនិកាយ​ពី​ប្រទេស​សៀម​ចូល​ម​ក្នុងស្រុក​ខ្មែរ ដើម្បី​បង្កើត​និកាយ​នេះ​នៅក្នុង​ស្រុ

ក​ខ្មែរ​ផងដែរ។ សម្ដេច​ប៉ាន​ទ្រង់​ជា​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​ក៏ប៉ុន្តែ​ទ្រង់​បាន​ទៅ​សិក្សា​ប្រទេស​សៀម

ហើយ​ត្រូវបានតែងតាំង​ជា​ព្រះសង្ឃ​ធម្មយុត្តិ​ដំបូង​គេ​បង្អស់​នៅក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា

គង់នៅ​ក្នុង​វត្ត​បទុម​វ​ត្តី​ក្រុងភ្នំពេញ។ ហើយ​ប្រពៃណី​នេះ​បាន​បន្ត​ជាប់​គ្រប់​រាជការ​

ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​រហូតដល់​សព្វថ្ងៃ។

ក្នុងសម័យ​អាណានិគម​នេះ ក៏​មិន​ខុសពី​សម័យ​កណ្ដាល​ប៉ុន្មាន​ដែរ ព្រះពុទ្ធ សាសនា​បា

​ដើរតួនាទី​យ៉ាងសំខាន់​នៅក្នុង​សង្គម​ខ្មែរទាំង​វិស័យ​សង្គមកិច្ច សុខាភិបាល អប់រំ

យុត្តិធម៌ និង​ជាឃ្លាំង​អភិរក្ស​អក្សរសាស្ដ្រ​ជាតិខ្មែរ ព្រមទាំង​វប្ប​ធ​ម៍​ប្រពៃណី​របស់​ខ្មែរ​

យើង​ផងដែរ។ក្រោម​ការជិះជាន់​របស់​បារាំង​មកលើ​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ និង​ពុទ្ធសាសនា

បានធ្វើឱ្យ​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​ងើបឡើង​តស៊ូ​បះបោរ​ប្រឆាំង​ជាមួយ​បារាំងប៉ុន្តែ​ត្រូវ​បរាជ័យ​យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ

រហូតដល់​មានការ​ចាប់ខ្លួន​ធ្វើ​ទោសទណ្ឌ​ទៀតផង។ តែ​ទោះបីជា​យ៉ាងណាក៏ដោយ​ក៏​

ពុទ្ធសាសនា​នៅតែ​ពង្រឹង​ខ្លួន​ជានិច្ច​ពុំមាន​ការចុះ​ញ៉ម​ជាមួយ​ពួក​បារាំង​នោះឡើយ

ដែល​នៅ​ឆ្នាំ១៩១៤គេ​ឃើញ​មានការ​សាងសង់​សាលា​ភាសាបាលី​ជាន់ខ្ពស់​មួយ​នៅ​ភ្នំពេញ

និង​ក្រោយមក​កែប្រែ​ទៅជា​មហាវិទ្យាល័យ។ ការសិក្សាអប់រំ​ចំពោះ​ព្រះសង្ឃ​មិន​ត្រឹម

តែ​ចំណេះដឹង​ខាង​ភាសាបាលី​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ ក៏ប៉ុន្តែ​មូលដ្ឋានគ្រឹះ​នៃ​ចំណេះដឹង​ទូទៅ​តាមបែប​

ទំនើប​ក៏ត្រូវ​យកមក​សិក្សា​រៀនសូត្រ​នៅឯ​សាលារៀន​ផងដែរ។ សាលា​បាលី​ជាន់​ទាប​

ត្រូវបាន​បង្កើតឡើង​នៅក្នុង​ឆ្នាំ១៩៣៣ដើម្បី​ផ្ដល់​លទ្ធភាព​ឱ្យ​ព្រះសង្ឃ​ដែល​ទើប​បួស​ថ្មី​អាច​

សិក្សា​ពី​ភាសាបាលី​នេះ​ពី​កម្រិត​ដំបូង​បាន។

+ពុទ្ធសាសនា​សម័យ​ខ្មែរក្រហម

កំឡុង​ឆ្នាំ១៩៧៥នៅពេលដែល​ពួក​ខ្មែរក្រហម​បាន​ដណ្ដើម​កាន់កាប់​ទីក្រុង​ភ្នំពេញ​ជា​ស្ថាពរ

ពួកគេ​បាន​បំបាត់ ចោល​ទាំងអស់​នូវ​ជំនឿ​សាសនាផ្សេងៗ មិនឱ្យ​មានការ​គោរព​ប្រតិបត្តិ​អ្វី​

ទាំងអស់ សូម្បីតែ​ព្រះសង្ឃ​ជាទី​សក្ការៈ​ត្រូវបាន​ពួក​នោះ​ចាប់​ផ្សឹក​ទាំងអស់។

ទី​អារាម​បានក្លាយ​ទៅជា​ឃ្លាំង​ផ្ទុក​នូវ​សម្ភារ សព្វាវុធ និង​ជាឃ្លាំង​ស្រូវ ឬ​ត្រូវ​បំផ្លាញ ចោល។

តាម​ការប៉ាន់ស្មាន​នៅមុន​របប​ខ្មែរក្រហម​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​មាន​ចំនូ​ន​សរុប​ចន្លោះ​ពី៦៥០០០អង្គ

ទៅ៨០០០០ អង្គ។ ប៉ុន្តែ​ក្រោយ​ពេលដែល​ខ្មែរក្រហម​បាន​ត្រូវបាន​កម្ចាត់ នៅ​កំឡុង​ឆ្នាំ

១៩៨០ព្រះសង្ឃ​ត្រូវបាន​គេ​ប្រមូលផ្តុំ​ឡើងវិញ​សល់​មិន​ដល់៣០០០អង្គ​ផង។

+ពុទ្ធសាសនា​សម័យ​ក្រោយ​របប​ប៉ុលពត

ក្រោយ​ជ័យជំនះ​លើ​កងទ័ព​ខ្មែរក្រហម​នៅ​ឆ្នាំ១៩៧៩ ជំនឿ​សាសនា​ត្រូវបាន​បើកចំហ​

ឡើងវិញ​សម្រាប់​ប្រជាពលរដ្ឋ​ខ្មែរ។ព្រះពុទ្ធសាសនា​ ក៏ត្រូវ​បាន​លើកតម្កើង​សារជាថ្មី​

ផងដែរ ​ដោយ​រដ្ឋាភិបាល​បាន​និមន្ត​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​ ដែល​បាន​ភៀសខ្លួន​ទៅ​ប្រទេស​

វៀតណាម​កាលពី​កំឡុង​សម័យ​ខ្មែរក្រហម​នោះ ចូលមកក្នុង​ប្រទេស​ក​ម្ពុ​ជា​វិញ​ដើម្បី​ដឹក

នាំ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ឡើងវិញ។ នៅ​ឆ្នាំ១៩៨១​ព្រះសង្ឃ​ខ្មែរ​មួយអង្គ​ត្រូវបានតែង

តាំង​ជា​ព្រះសង្ឃ​ទី១នៃ​កម្ពុជា​គណៈមហានិកាយ ទ្រង់​ព្រះនាម​ទេព​វង្ស។ បច្ចុប្បន្ន

នេះ​ព្រះពុទ្ធសាសនា​បាន​ដើរតួនាទី​យ៉ាងសំខាន់​ក្នុងការ​ដឹកនាំ​ប្រទេស ពុទ្ធសាសនា​

បានក្លាយ​ជា​អ្នក​អប់រំ​ដល់​ពលរដ្ឋ​ខ្មែរ​ទូទៅ ពុទ្ធសាសនា​ក៏បាន​ជួយ​សង្គម​ខ្មែរ​ក្នុង​វិស័យ

ផ្សេងៗផងដែរ។ ព្រះសង្ឃ​មាន​រាប់សែន​អង្គ​នៅ​ទូទាំងប្រទេស ដែល​ទន្ទឹមនឹងនោះ​

វត្ត​អារាម​ក៏ត្រូវ​បាន​កសាង​ឡើងជា​បន្តបន្ទាប់​ពាសពេញ​ប្រទេស​ផងដែរ។ នៅ​ឆ្នាំ១៩៩១

ក្រោយពី​ធ្វើ​មាតុភូមិនិវត្តន៍​ចូល​កម្ពុជា​វិញ ព្រះបាទ​នរោត្តម​សីហនុ​បានរៀបចំ​

ឡើងវិញ​នូវ​រចនាសម្ព័ន្ធ​ដឹកនាំ​ពុទ្ធសាសនា​ដោយមាន​ទាំង​ធម្មយុត្តិកនិកាយ និង​មហានិកាយ។

ទន្ទឹមនឹង​ការចាត់ទុក​ព្រះពុទ្ធសាសនា​ជា​សាសនា​របស់​រដ្ឋស្របតាម​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​របស់​

កម្ពុជា​នៅ​ឆ្នាំ១៩៩១ ការប្រកាន់​ជំនឿ​សាសនា​ដទៃទៀត​ក៏ត្រូវ​បាន​គាំទ្រ​ពី​រដ្ឋា​ភិ បាល​ផងដែរ។

(ដកស្រង់ពីវេទិកាព័ត៌មានខ្មែរ)


Saturday, July 25, 2009

រូបថតអនុស្សារីយ៍


រូបថតអនុស្សារីយ៍ថ្ងៃទទួលពានរង្វាន់កិត្តិយសពីក្រសួងសម្តេច
ព្រះសង្ឃរាជសម្រាប់មជ្ឈមណ្ឌលព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ។
​​សូមឲ្យព្រះពុទ្ធសាសានាបានរុងរឿងរីកចំរើន! ​
សូមឲ្យព្រះពុទ្ធសាសនាផ្សព្វផ្សាយទូទៅពេញសកលលោក​!
សូមឲ្យពិភពលោកទាំងមូលបានប្រកបដោយសុខសន្តិភាព​!

Wednesday, July 22, 2009

វីដេអូបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរ២៥៥៣

khmer new year in korea2009 p1

khmer new year in korea2009 p2

Maha Ghosananda Funeral Services: His Holy Body Arrived!

សូមជំរាបថាវីដេអូនេះដោយវែងពេកមិនអាចដាក់ចូលក្នុង(youtube)

បានទើបយកមកដាក់នៅទីនេះបើមានខុសឆ្គងសូមជួយកែតម្រូវផង​

សូមអរព្រះករុណាទិគុណនិងអរគុណ។

បើអស់លោកអ្នកចង់ទស្សនាសូមចុច(click)លើរូបខាងលើ។

នត្ថិ សន្តិ បរំ សុខំ

គ្មានសេចក្តីសុខណាស្មើរនិងសេចក្តីស្ងប់ឡើយ។

Saturday, July 18, 2009

នាមសមាជិកសមាជិកាចូលរួមទ្រទ្រង់មជ្ឈមណ្ឌលប្រចាំខែ

១. លោក​ សេង ​​រតនៈ = ១០០០០វ៉ុន
២. លោក កែវ កុសល = ១០០០០
៣. លោក​ យុន​ និមល = ១០០០០
៤. លោក ​កែវ ប៉ូរ៉ាត់ = ១០០០០
៥. លោក​ កង ចាន់ឆៃយ៉ា = ១០០០០
៦. លោក ​សេង ​សមសិត = ១០០០០
៧. លោក​ ឃន ​វ៉ាន់ឌី = ១០០០០
៨. លោក ហ៊ុន ​ធូ = ១០០០០
៩. លោក អាន សារិទ្ធ = ២០០០០
១០.លោក ប៉ូ គឹមស្រស់ = ២០០០០
១១. អ្នកស្រី ​កេត ភិរម្យ = ២០០០០
១២. លោក​ ញឹម ឌីរ៉ាម៉ា / នួន សូដា = ៥០០០០
១៣. លោក ម៉ាឡៃ = ២០០០០
១៤. លោក ​វស្សា សិរីវឌ្ឍន៍ = ២០០០០
១៥.លោក វង្ស ​មុនីរត្ត័ = ២០០០០
១៦.លោក សំ ចាន់សី = ១០០០០
១៧.លោក រី កៅ = ១០០០០
១៨.ប៊ុន ដានី = ១០០០០
១៩.អ្នកដា / បងដា = ២០០០០
២០.លោក គង្គ ដាវុធ = ១០០០០
២១.លោក ចាន់ សុភាព = ៥០០០
២២.លោក សុខ ផល្លី = ១៥០០០
២៣.លោក សៀង រតនា = ១០០០០
២៤.លោក​ លន់ ចិត្រ = ១៥០០០
២៥.លោក ព្រាប សុភ័ក្ត = ២០០០០
២៦.លោក អេង សំណាង = ២០០០០
២៧.លោក ប្រាក់ ប៉ុន​ធឿន = ២០០០០
២៨.លោក ណុប រ៉េត = ២០០០០
២៩.លោក អឿ គក់ = ២០០០០
៣០.លោក ឃីម គឿន = ២០០០០
៣១.លោក ចិន ស៊ុងហេង = ២០០០០
៣២.លោក ​នួន ​ប៊ុន = ១០០០០
៣៣.លោក ឃៀង ដែង = ១៥០០០
៣៤.លោក ជិន សិន = ១០០០០
៣៥.លោក ចាន់ ដារ៉ា = ១០០០០
៣៦.លោក ចៅ នឿន = ១០០០០
៣៧.លោក ឯក សំណាង=20000
៣៨.​​លោកភឿន សុភាព=10000
៣៩.សាំងសៀក=10000
៤០.គង់ម៉េងហ៊ួ=10000
៤១.និម​សំអាត=10000
៤២.ឌីណា=10000
៤៣.អេងសាត=10000
៤៤.សាំងទិន=10000

រូបថតឡើងកុដិថ្មី










Tuesday, July 14, 2009

មហាឃោសនន្ទ


The suffering of Cambodia has been deep.

From this suffering comes great Compassion.

Great Compassion makes a Peaceful Heart.

A peaceful Heart makes a Peaceful Person.

A Peaceful Person makes a Peaceful Community.

A Peaceful Community makes a Peaceful Nation.

And a Peaceful Nation makes a Peaceful World.

May all beings live in Happiness and Peace.

STEP BY STEP - Maha Ghosananda
Meditations on Wisdom and Compassion

ទស្សនខ្លះៗៗៗៗៗៗ


(រូបំ​ជីរតិមច្ចានំ​នាមរូបំនជីរតិ)រីរូបរាង្គកាយនៃសត្វលោទាំងឡាយតែងតែចាស់
គ្រាំគ្រាទៅជាធម្មតា​តែនាមនិងគោត្តរបស់សត្វលោកមិនចាស់ជរាតាមរូបរាង្គកាយឡើយ។
អ្វីដែលមានកំណើតកើតមកហើយតែងតែជួបប្រទះធម៌៣ប្រការគឺ៖​អនិច្ចំ​ទុក្ខំ​និងអនត្តា​
ធម៌៣ប្រការនេះជាត្រៃលក្ខណ៖ដែលគ្មានបុគ្គលណាក្នុងលោកសន្និវាសនេះអាចគេចរួចបាន។
ទោះអ្នកនោះមានជំនឿលើសាសនាអាទិទេពណាក៏ដោយចុះពេលដែលខ្លួនប្រាណចិត្តគំនិតអារម្មណ៍
ប្រែប្រួលផ្លាស់ប្តូរទោះជាខំបួងសួងអំពាវនាវរកក៏មិនដែលឃើញមានអាទិទេពឫក៏ព្រះជាម្ចាស់ណា
មួយចុះមកជួយបានម្តងសោះញើញតែខ្លួនឯខំប្រឹងរត់ពួនគេចវេស។ជីវិតនេះមានការប្រែប្រួលតាំងតែពី
ចាប់កំណើតរហូតដល់ពេលមរណកាលចូលមកផ្តាច់ផ្តិលយកទៅដោយគ្មានការប្តឹងតវ៉ាឫជជេកវេចញេករក
ខុសរកត្រូវបានឡើយ។មានពេលខ្លះបានជាសុខសប្បាយហឺហាលោតហក់ស្រស់ស្រាយរាក់ទាក់រកគ្នា
ពេលខ្លះកើតទុក្ខបុកម្និញរករឿងទាស់ទែងគ្នាមើយមុខមិនចំពេលខ្លះជាពេលខ្លះឈឺរងាក្តៅពេលខ្លះមានទំរេក
ត្រេកត្រអាលពេលខ្លះស្មោះស្ម័គ្រពេលខ្លះព្រាត់ប្រាស់និរាសចាកទីទៅទំស្នាក់នៅកន្លែញទ៏ទៃទាំងខ្លួនឯងមិនពេញ
ចិត្ត។ពេលខ្លះព្រាត់ឪពុកពេលខ្លះយំសំកុកព្រោះព្រាត់ម្តាយ​ពេលខ្លះព្រាត់កូនពេលខ្លះព្រាត់ប្រពន្ធប្តីរកក្តីសុខសឹងមិន
ឃើញពេលខ្លះត្រូវប្តីបោះបង់ចោលពេលខ្លះត្រូវប្រពន្ធមានសហាយស្មន់កើតទុក្ខធ្ញន់សម្លាប់ខ្លួន​ខ្លះត្រូវស្ញួនចំណី
ខ្លាចធាត់ខ្លះត្រូវបំប៉នចំណីដើម្បីមានកម្លាំងខ្លាំងប្រឆាំងនិងជំងឺខ្លះរកតែបាយហូបគ្មានខ្លះមានប្រាក់លានទុក
ក្នុងផ្ទះខ្លះស្លាប់ដោយទាន់ហន់ខ្លះស្លន់ស្លោរកពេទ្យជួយជាបន្ទាន់។ខ្លះជាអ្នកចម្រៀងអ្នកសីល្ប៖ខ្លះលោតហក់
ដើម្បីលុយខ្លះប្រថុយដើម្បីបានប្រាក់ខ្លះប្រកាប់ចាក់ដើម្បីឈ្នះចាញ់ខ្លះកំណាញ់ដើម្បីមានបានខ្លះស្វិតស្វាញដើម្បី
ប្រយោជន៍រួមខ្លះសង្រួមដើម្បីប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនខ្លះលាក់ខ្លួនដើម្បីចំណេញខ្លះបញ្ចេញដើម្បីអំនួតខ្លះធ្វើឆ្កួតដើម្បី
លាភខ្លះសុភាពដើម្បីយស​ខ្លះបានកេរឈ្មោះដោយឆក់កណ្តៀត​ខ្លះមានស្នៀតដើម្បីរស់ខ្លះសំដីគំរសដើម្បីគេកោត
ខ្លះធ្វើឆោតដើម្បីមុខមាត់ខ្លះប្រើរំពាត់ដើម្បីប្រហារខ្លះផឹកស្រាដើម្បីបំបាត់ទុក្ខ​ខ្លះគិតចាក់ស្មុគព្រោះរឿងមិនត្រឹមត្រូវ
ខ្លះរអែរអូវព្រោះទម្លាប់ខ្លះនៅជាប់ព្រោះញាមខ្លះរហេមរហាមព្រោះខ្ចិលច្រអូស។ខ្លះល្ញង់ខ្លៅខ្លះចេះដឹងខ្លះខំប្រឹង
ខ្លះដំអក់​ខ្លះងិកង៉ក់ខ្លះទន់ជ្រាយខ្លះរបិលរប៉ូច​ខ្លះខិលខូចខ្លះវៀចវង់ខ្លះជាប់ជង់ព្រោះស្រីស្នេហ៍ខ្លះបោឡែព្រោះ
គេក្បត់ខ្លះនឿយហត់ព្រោះការងារ​ខ្លះរងារអត់មេបាខ្លះសាវ៉ាព្រោះមិនគ្រប់ខ្លះខ្វះម្លប់ជាទីពឹងខ្លះបាត់ប្រលឹង
ព្រោះចាញ់កល់ខ្លះមានកង្វល់ព្រោះតំរេកខ្លះពុនរេកព្រោះប្រយោជន៍ខ្លះហិនហោចពីព្រោះល្បែងខ្លះវង្វេងព្រោះស្តាប់
ខ្ឡះធ្វើត្រាប់ដើម្បីសើចលេងខ្លះលេញភ្លេញដើម្បីសប្បាយខ្លះអត់ប្រាក់ចាយលួចទ្រព្យគេខ្លះទំនេរអត់ការធ្វើ
ខ្លះធ្វើល្ញីល្ញើដើម្បីចេះខ្លះមានចំណេះឥតប្រយោជន៍ខ្លះអាសោចន៍ព្រោះការងារខ្លះមានពៀរព្រោះសាងកម្ម
ខ្លះចេះចាំព្រោះទន្ទេញ​ខ្លះទោមនិញព្រោះអត់បាយខ្លះក្តៅព្រោះគេជំពាក់ខ្លះផ្អើលភ្ញាក់ព្រោះជំនឿខ្លះគេជឿធ្វើឡប់ឡែ
ខ្លះត្រប៉ែព្រោះអាភៀនខ្លះជាប់ញៀនព្រោះបានភ្លក់ខ្លះញីញក់ព្រោះស្រលាញខ្លះចុះចាញ់ព្រោះមិនខំខ្លះសំងំព្រោះ
ខ្មះអៀនខ្លះអៀនព្រៀនព្រោះល្ងិតល្ងង់ខ្លះលិចលង់ព្រោះតំរិះខ្លះមិនចេះអាចធ្វើកើតខ្លះមានកំណើតដោយសារបុណ្យ
ខ្លះមានទារុណដោយប្រព្រឹត្តខ្លះស្វាញស្វិតព្រោះទ្រព្យធន​ខ្លះជាប់កុនដោយលង់ខ្ឡួនខ្លះជាប់ជួនព្រោះអាណិត
ខ្លះក្បត់ផិតព្រោះតណ្ហាខ្លះសាវ៉ាព្រោះមិនល្មមខ្លះទ្រុតទ្រមព្រោះមិនចេះតមខ្លះមានតំណមធ្វើមិនកើតខ្លះល្អឆើត
តែសម្បកក្រៅខ្លះខ្មៅតែជាខ្លះរងារតែចេះអត់ទ្រាំខ្លះមាំទាំតែទន់ជ្រាយខ្លះរាយម៉ាយតែអត់ធ្មត់ខ្លះមឺងម៉ាត់តែកំសោយ
ខ្លះស្តាយក្រោយព្រោះហួសពេលខ្លះទំរេលព្រោះទម្រន់ខ្លះទោសធ្ងន់ព្រោះទង្វើខ្លះល្ងីល្ងើព្រោះមិនគិតខ្លះប្រឹងយិតតែមិន
ដល់ខ្លះមានអំពល់ព្រោះរឿងគេខ្លះត្រូវគេជេព្រោះនិយាយដើមខ្លះដកដង្ហើមចោលទទេរខ្លះទំនេរនិយាយបូបាច់
ខ្លះបានសម្រេចព្រោះខំប្រឹងខ្លះចូលដណ្តឹងគេមិនអោយខ្លះដង្ហោយរកព្រះជួយខ្លះបានជំនួយតែមិនស្កប់ខ្លះបានកំណប់
តែមិនចេះទុកខ្លះមានជង្រុកតែអត់ស្រូវខ្លះដល់រដូវមិនធ្វើស្រែខ្លះឡែឡែតាមតៀមស្រាខ្លះហឺហាតែសម្បកក្រៅខ្លះញេវញាវ
បានតែមាត់ខ្លះខ្ចាត់ពា្រត់តែមានបថខ្លះសន្មតិតែមិនគោរពខ្លះចូលម្លប់នូវលួចចែចូវខ្លះមានស្រែមិនមានស្រូវខ្លះដល់រដូវដេក
ស្រមុកខ្លះសំកុកនៅវាលស្រែខ្លះលំហែនៅសួនច្បារខ្លះដេកចាំនៅចំការខ្លះស្នេហាខុសប្រពៃណីខ្លះខ្លួនស្រីតែដូចញីខ្លះវក់វី
និងកាមគុណខ្លះមានទុនមិនប្រកបខ្លះលបឆ្លបស្តាប់រឿងគេខ្លះទំនេរអង្គុយរកឆៃខ្លះស្រមៃចង់ក្លាយខ្លួនជាអ្នកមានខ្លះសាងស្ពានដើម្បីបានបុណ្យខ្លះខំធ្វើគុណបែរបានជាទោសខ្លះមានកំហុសចង់កែខ្លួនខ្លះលង់ខ្លួនខំសម្រុកខ្លះបោលបុកព្រោះខ្លាចចាញ់
ខ្លះបានឆ្ងាញ់ភ្លេចគ្រាក្រខ្លះបានល្អភ្លេចរឿងកំសត់ខ្លះសន្មតិថាខ្លួនចេះខ្លះគ្មានចំណេះតែខំប្រឹងខ្លះស្រវឹងនិងលាភយស
ខ្លះខូចឈ្មោះព្រោះអំណាចខ្លះកោងកាចខ្លះស្លូតត្រង់ខ្លះជាគ្រហស្ថខ្លះជាលោកសង្ឃខ្លះស្លៀកស្បង់មិនកោរសក់
ខ្លះដំអក់មិនចេញដើរខ្លះធ្វើដំណើរមិនត្រូវផ្លូវខ្លះចេញទៅទាំងវង្វេញខ្លះចូលចិត្តនៅម្នាក់ឯងខ្លះខែញរែញព្រោះលាភយស
ខ្លះយកឈ្មោះទៅដើរលក់ខ្លះយកលាមកទៅពពាយនាយខ្លះនៅឆ្ងាយអួតថាខ្លួនជិតស្និទ្ធខ្លះនៅជិតដិតមិនហាស្តីខ្លះនិយាយ
ដោយមិនគិតខ្លះរំពឹងគិតទៅបរលោកខ្លះគិតឈ្ងោកក្នុងលោកិយ៍ខ្លះល្បាញល្បីតែសម្បកក្រៅខ្លះល្ងង់ខ្លៅតែចេះដឹងខ្លះ
ប្រិតប្រឹងខ្លះរ៉ាយម៉ាខ្លះរវើរវាយខ្លះម៉ត់ចត់ខ្លះលុតក្រាបព្រោះអំណាចខ្លះកោងកាចព្រោះមានបុណ្យ(បុណ្យស័ក)
ខ្លះមានគុណខ្លះអភ័ព្វខ្លះមានទ្រព្យតែមិនមានសេចក្តីសុខខ្លះសំរុកខំធ្វើការខ្លះនិយាយប្រាចតាមតៀមស្រាខ្លះប្រាថ្នា
ប្រាជ្ញាបុណ្យខ្លះកើតជាមនុស្សខ្លះកើតជាទេវតាខ្លះកើតឋានអសុរាខ្ឡះឋានអវចីព្រោះកម្មខ្ឡួនធ្វើបែងចែកវេងខ្ឡីនេះជាសំដី
របស់ព្រះពុទ្ធមានខ្លះកើតទៅជាឆ្កែឆ្មារបក្សីបក្សាម្រឹគីគាខ្លះទៅជាឡប់ឆ្កួតលីលានេះកម្មបុព្វេដែលខ្លួនសាង។(នៅមានត)​

មហាឃោសនន្ទ


អនុសាសន៍ព្រះមហាឃោសនន្ទ
មហាករុណាធម៌

បើខ្ញុំធ្វើអំពើល្អដល់អ្អកណាម្នាក់ អ្នកនោះនឹងក្រេបយកអំពើនេះ រួចផ្តល់បន្តដល់អ្នក
ដទៃទៀត។ បើខ្ញុំប្រព្រឹត្តអំពើមិនល្អដល់អ្អកណាម្នាក់ អ្នកនោះមានកំហឹង និងមានទោស:
ក្នុងខ្លួន ហើយផ្តល់អំពើនេះដល់អ្នកផ្សេងទៀត។ បើពិភពលោកមានការជ្រួលច្របល់ ខ្ញុំ
ត្រូវរកមធ្យោបាយគ្រប់បែបយាង ដើម្បីជួយសម្រួលតាមផ្លូវធម៌។ ការជួយអ្នកដទៃក៏ទុក
ដូចជាជួយខ្លួនឯងដែរ។

បើខ្ញុំសំដែងភារវកិច្ចចំពោះព្រៈពុទ្ទ ខ្ញុំក៏ត្រូវគោរព និងសំដែងភារវកិច្ចដល់អ្នកដទៃគ្រប់
ទីកន្លែងក្នុងពិភពរលាក។ កាយវិការទាំងអស់នេះ លោកសន្មតថា មហាករុណាធម៌។ ករុ
ណាធម៌នឹងផ្ដល់នូវសុភមង្គលដ៏សំខាន់ ដល់គតិ(ចេតនា)របស់មនុស្សលោក។

បើយើងកាពារខ្លួនយើងដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ក៏ដូចជាយើងកាពារអ្នកដទៃដែរ។ បើយើង
កាពារជីវិតមនុស្សលោក តាមផ្លូវ ករុណាធម៌ គឹយើងកាពារខ្លួនយើងដែរ។

គ្រួសារនៃមនុស្សលោក

បើយើងទទួលស្គាល់ថា យើងទាំងអស់គ្នារស់នៅក្នុងមហាគ្រួសារនៃមនុស្សលោក ដែលយើងគោរពសាសនា គ្រិស្ត អិស្លាម យូដឹន ហិន្ឌូ និង ព្រះពុទ្ធនោះ យើងអាចរកមធ្យោបាយរួមគ្នាដើម្បីដោះស្រាយឲ្យមាន សន្តិភាព និង ឆ្នៃជីវិតមនុស្សលោក ឲ្យបានប្រកបដោយការរីកចំរើន និង សុភមង្គល។

ដូច្នេះខ្ញុំសូមអំពាវនាវ សូមអោយយើងទាំងអស់គ្នា ជួយសម្រួលផ្នែកសន្តិភាព ឲ្យមានរូបរាងឡើង និង កាពារ ជីវិតមនុស្សឲ្យចាកផុតពីសេចក្តីទុក្ខ។

សន្តិភាពអាចកើតមានឡើង អាស្រ័យទៅលើទឹកចិត្តរបស់មនុស្សលោក។ យើងជាអ្នកស្វែងរកសន្ដិភាព ត្រូវតែជួបជុំគ្នាឲ្យបានញឹកញាប់ ដើម្បីដោះស្រាយ ឲ្យបានសុខសន្ដិភាព សម្រាប់ខ្លួនយើង ប្រទេសជាតិ និង ពិភពលោកទាំងមូល។

(ដកស្រង់ពីមជ្ឈមណ្ឌលខ្មែរនៅស្វិស)

ព្រះអង្គ​ឌួង


ព្រះនាម​ពេញ ព្រះករុណា ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ​ហរិរក្សរាមាឥស្សាធិបតី ព្រះ​អង្គ ដួង
ព្រះនាម​ដើម ដួង
ព្រះនាម​ក្នុង​រាជ ព្រះករុណា ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ​​ហរិរក្សរាមា​មហា​ឥស្សាធិបតី​ស្រី​សុរិយាបរមធ្មិស្សា​វរ​បរមសុរិន្ទ្រា​ភូវណៃ​មហា​ចក្រពត្តិ​ពិសេនាសាធិបា​ឥស្សរាកម្ពុជរាជាណាចក្រ ឧភតោសុជាតិ​រវវរ្ម័ន តម្រង់​កម្ពុជា​មហា​ប្រទេស​សុរិយាណាចក្រ​ភូមិន្ទ​រាជវិវត្តន៍​ អធិរាជ​រាមា​មហាកាមារដ្ឋធិបាត​នរិន្ទ្រា រាជវិសុទ្ធ​បរមពោធិ ព្រះចៅ​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិប្ឌី
ប្រសូត ១៧៩៦
សុវណ្ណគត ១៩ តុលា ១៨៦០
ព្រះ​បរម​​មរណនាម ព្រះ​ករុណា​បរម​កោដ្ឋ ឬ ហ្លួង​បរម​កោដ្ឋ
ព្រះបិតា អង្គ អេង
រាជាភិសេក ១៨៤៧
គ្រងរាជ្យ​ពី ១៨៤៧ ដល់ ១៨៦០
រជ្ជកាល​មុន អង្គ ម៉ី
រជ្ជកាល​បន្ទាប់ នរោត្ដម



ព្រះបាទ សម្ដេច​ព្រះ​ហរិរក្សរាមាធិបតី ព្រះ​អង្គ ដួង [អាន​ថា៖ អង់ ដួង] ស្ដេច​ព្រះរាជ​សម្ភព នា​គ.ស.​១៧៩៦ និង​ស្ដេច​សុវណ្ណគត​នា​ថ្ងៃ​ទី​១៩ ខែ​តុលា ឆ្នាំ​១៨៦០ នៅ​ឯ​ព្រះ​បរម​រាជ​វាំង​ក្រុង​ឧដ្ដុង្គ​មានជ័យ ក្នុង​ព្រះបរមនាម​ថា​​ព្រះករុណា​បរម​កោដ្ឋ ឬ​ហ្លួង​បរម​កោដ្ឋ។ ព្រះ​អង្គ​ ដួង ជា​បឋម​ក្ស័ត្រិយ៍​នៃ​ព្រះរាជ​អាណាចក្រ​កម្ពុជា​ឯករាជ្យ ក្រោយ​ការ​ត្រួត​ត្រា​ពី​សំណាក់​ប្រទេស​ស្យាម និង​អណ្ណាម។

| ព្រះរាជ​ប្រវត្តិ |

សម្ដេច​ព្រះ​ហរិរក្សរាមាធិបតី អង្គ ដួង ព្រះ​អង្គ​ព្រះរាជ​សម្ភព​កាល​ពី​គ.ស.​១៧៩៦ ទ្រង់​ជា​ព្រះ​រាជ​បុត្រ​នៃ សម្ដេច​ព្រះ​នារាយរាមាធិបតី ព្រះ​អង្គ អេង និង​ជា​ព្រះ​អនុជ​នៃ​សម្ដេច​ព្រះ​ឧទ័យ​រាជា ព្រះ​អង្គ ច័ន្ទ។

| ព្រះរាជ​និពន្ធ |

ព្រះ​អង្គ ដួង ទ្រង់​ជា​អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ​ដ៏​មាន​ព្រះ​នាម​ល្បី។ ទ្រង់​និពន្ធ​កំណាព្យ និង​អក្សរសិល្ប៍​ជា​ច្រើន​ទៀត​ដែល​មាន​គុណ​តម្លៃ​ដ៏​មហិមា​សម្រាប់​ខេមរជន និង​ខេមរ​ប្រទេស​រហូត​មក​ដល់​បច្ចុប្បន្ន។ ស្នាដៃ​របស់​ទ្រង់​រួម​មាន រឿង​កាកី និង​រឿង​នាង​កង្រី ជា​ដើម។

| ព្រះរាជ​បុត្រ |

ព្រះរាជ​ឱរស និង​ព្រះរាជ​ធីតា​នៃ​សម្ដេច​ព្រះហរិរក្សរាមាធិបតី មាន​ចំនួន​ទាំង​អស់​២០​ព្រះ​អង្គ ប្រសូត​ពី​ព្រះមហេសី​៣​ព្រះ​អង្គ។ ព្រះ​រាជ​ឱរស​ពីរ​របស់​ព្រះ​អង្គ​ក្រោយ​មក​បាន​ក្លាយ​ជា​ព្រះមហាក្ស័ត្រិយ៍​នៃ​ព្រះ​រាជអាណាចក្រ​កម្ពុជា គឺ៖
១. ព្រះករុណា ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ​នរោត្ដម ព្រហ្មបរិរក្ស ព្រះចៅ​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី (អង្គ រាជាវតី)
២. ព្រះ​ករុណា ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ​នរោត្ដម សិរីសុវត្ថិ ព្រះចៅ​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី (អង្គ ស៊ីសុវត្ថិ)

| ព្រឹត្តិការណ៍​ក្នុង​រាជ្យ |

ក្នុង​រាជ្យ​ព្រះ​ករុណា ព្រះ​បាទ អង្គ ដួង ក្រោយ​ពី​ប្រទេស​បាន​ឯករាជ្យ​ពី​សំណាក់​ស្យាម និង​អណ្ណាម, ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​គិត​គូរ​កសាង​ព្រះរាជ​អាណាចក្រ​ឡើង​វិញ ដូច​ជា​ការ​សាងសង់​វត្ត​អារាម ផ្លូវ​ថ្នល់​ជា​ដើម។ ជា​ពិសេស​នោះ​ទ្រង់​បាន​គិត​គូរ​ក្នុង​ការ​ទាក់ទង​ជាមួយ​បារាំង​ដើម្បី​ជួយ​ទំនុក​បម្រុង​កម្ពុជា ដ្បិត​ព្រះ​អង្គ​មិន​ជឿ​ទុក​ចិត្ត​ស្យាម​ និង​អណ្ណាម​ទេ ក៏​ប៉ុន្តែ​ព្រះរាជ​បំណង​របស់​ទ្រង់​មិន​ទទួល​បាន​សម្រេច​ដោយ​សារ​បារាំង​ធ្វើ​ឲ្យ​បែក​ការ។

| សមិទ្ធផល​នានា |

កសាង​កំពង់​ផែ​កំពត និង​បញ្ជា​ឲ្យ​សាងសង់​សំពៅ​សមុទ្ទ​ធំ​មួយ​ដើម្បី​កម្ពុជា​មាន​ទំនាក់​ទំនង​ទៅ​ប្រទេស​ខាង​ក្រៅ ក្រោយ​ពី​អណ្ណាម​បាន​បិទ​ច្រក​សមុទ្ទ​ខ្មែរ នៅ​ឯ​ព្រៃ​នគរ
សាង​សង់​ផ្លូវវែង​ចម្ងាយ​១៤០​គីឡូម៉ែត្រ​ដើម្បី​ភ្ជាប់​កំពង់​ផែ​កំពត ទៅ​នឹង​រាជធានី​ឧដ្តុង្គ មាន​ស្ពាន​ធ្វើ​អំពី​ឈើ និង​សាលា​សំណាក់​សង់​នៅ​ក្បែរ​ត្រពាំង​មួយ និង​ដាក់​បង្គោល​គីឡូម៉ែត្រ រួច​ទ្រង់​ប្រគល់​ឲ្យ​ភូមិ​ដែល​នៅ​ក្បែរ​ៗ​ផ្លូវ​នោះ​មើល​ថែ​រក្សា​ឲ្យ​បាន​ល្អ និង​ផ្លាស់​វេន​គ្នា​យាម​សាលា​សំណាក់ ដើម្បី​បម្រើ​អ្នក​ធ្វើ​ដំណើរ
ចំណាយ​ថវិកា​លើក​ដី​សង់​ផ្លូវ​ពី​រាជវាំង​ឧដ្ដុង្គ មក​កាន់​កំពង់​ហ្លួង
បង្កើត​សាលា​ឧទ្ធរណ៍ នា​ឆ្នាំ​១៨៤៧ ហើយ​ព្រះ​អង្គ​យាង​ចូល​រួម​ប្រសិន​បើ​ចាំ​បាច់
រៀប​ចំ​កម្មវិធី​សិក្សា​ឡើង​វិញ​សម្រាប់​ព្រះ​សង្ឃ ដោយ​មាន​ការ​យល់​ព្រម​ពី​សំណាក់​ព្រះ​សង្ឃ
ទ្រង់​បញ្ជា​ឲ្យ​សាងសង់​សាលា​ឆទាន​ដើម្បី​ទ្រង់​បាន​យាង​ទៅ​ចែក​បាយ​សំឡ និង​ក្រមា​ដល់​អ្នក​បួស និង​ទុគ៌ត​ជន នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៨៤៩ នៅ​ពេល​ដែល​ព្រះ​នគរ​កំពុង​រង​ជំងឺ​ប៉េស្ត​បណ្ដាល​ឲ្យ​ប្រជារាស្ត្រ​​ស្លាប់​ជាង​៥០០​នាក់
សាង​សង់​បន្ទាយ​ជា​ច្រើន​ដើម្បី​ការពារ​ពី​ការ​ឈ្លានពាន​ពី​សត្រូវ
| ​ការ​គ្រប់​គ្រង​របស់​ទ្រង់​តាម​បែប​ពុទ្ធសាសនា |

ព្រះ​ករុណា ព្រះ​អង្គ ដួង ទ្រង់​ម៉ឺងម៉ាត់​ណាស់​ចំពោះ​អ្នក​ណា​ដែល​បំពាន​ច្បាប់ ហើយ​បាន​ដាក់​ទោស​ធ្ងន់​ៗ​ដល់​មន្ត្រី​ធំ​ណា​ដែល​មិន​គោរព​រាជ​បញ្ជា។ ក៏​ប៉ុន្តែ​ព្រះ​អង្គ​ប្រកប​ទៅ​ដោយ​យុត្តិធម៌ មាន​ព្រះទ័យ​ល្អ​ចំពោះ​អ្នក​ក្រីក្រ ទ្រង់​មាន​អំណត់​អត់​ធន់​ចំពោះ​អ្នក​ទាំង​នោះ។

ការ​គ្រប់​គ្រង​របស់​ព្រះ​អង្គ​ត្រូវ​បាន​គិត​គូរ​តាម​បែប​ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា ដោយ​ទ្រង់​ជា​អ្នក​ជឿ​ជាក់​លើ​ពុទ្ធ​សាសនា​យ៉ាង​ម៉ឺងម៉ាត់ ដូច​ជា៖

ព្រះ​អង្គ​បាន​ដក​អ្នក​ល្ងង់​ខ្លៅ និង​អ្នក​គ្មាន​សមត្ថភាព​ចេញ​ពី​កិច្ចការ​រាជការ ហើយ​បាន​បដិសេធ​ជំនូន​ផ្សេង​ៗ ដែល​ពួក​ចៅហ្វាយ​ខេត្ត​តែង​តែ​ថ្វាយ​ព្រះរាជា​នៅ​ពេល​ដែល​ទ្រង់​ប្រទាន​ត្រា
ព្រះ​អង្គ​មិន​អត់​ឱន​ឲ្យ​ទេ​ចំពោះ​ការ​ប្ដឹង​ផ្ដល់​ដែល​ធ្វើ​ឡើង​មិន​ត្រឹម​ត្រូវ សរសេរ​មិន​ត្រូវ​តាម​ក្បួន​ខ្នាត ពី​ព្រោះ​ព្រះ​អង្គ​មិន​ចង់​ឲ្យ​សរសេរ​ចម្លង​តាម​តែ​គ្នា​មិន​ច្បាស់​លាស់ ចង់​ប្ដឹង​ផ្ដល់​ត្រូវ​រត់​ទៅ​រក​អ្នក​ចេះ​ដឹង​ឲ្យ​គេ​សរសេរ​ពាក្យ​ឲ្យ
ព្រះ​អង្គ​ហាម​ប្រាម​មន្ត្រី​រាជការ​មិន​ឲ្យ​ផឹក​សុរា អ្នក​ណា​ជក់​អា​ភៀន​ត្រូវ​បណ្ដេះ​ចោល ទ្រង់​តឹងតែង​ត្រង់​ចំណុច​នេះ​រហូត​ទាល់​តែ​គ្មាន​មន្ត្រី​ណា​ម្នាក់​ជក់​អាភៀន​ទេ ក្នុង​រជ្ជកាល​ព្រះ​អង្គ
ទ្រង់​បាន​ហាម​មិន​ឲ្យ​ធ្វើ​ធ្នស់​បិទ​ជិត​ស្ទឹង​ទេ ដើម្បី​ឲ្យ​មាន​ត្រី​មួយ​ចំនួន​រួច​ផុត​ពី​អ្នក​នេសាទ និង​ដើម្បី​ឲ្យ​ត្រី​អាច​ធ្វើ​ចរាចរ​ទៅ​មក​បាន​ផង
ទ្រង់​ក៏​បាន​ហាម​ប្រាម​ការ​បរ​បាញ់​សត្វ​ផង​ដែរ
| កំណែ​ទម្រង់​រាជការ |

នៅ​ទូទាំង​ព្រះ​នគរ ព្រះ​អង្គ​ទ្រង់​បាន​ចាត់​កំណែ​ទម្រង់​ និង​រៀប​ចំ​ព្រះរាជ​វាំង​កម្ពុជា​ឲ្យ​មាន​របៀប​រៀប​រយ​ឡើង​វិញ និង​ជួយ​ស្ដារ​កិត្តិនាម​ដែល​បាន​បាត់​បង់​អស់​កាល​ជា​យូរ​មក​ហើយ​ដោយ​សារ​សង្គ្រាម។

កំណែ​ទម្រង់​ក្នុង​ព្រះ​រាជសំណាក់

នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៨៤៨ ទ្រង់​បាន​សម្រេច​ប្ដូរ​ពិធីការ​ឲ្យ​គេ​ហៅ​ព្រះរាជា​ថា “ ព្រះ​ករុណា​វិសេស” និង “ អង្គ​ម្ចាស់​ជីវិត​លើ​ត្បូង” វិញ
ព្រះ​រាជមាតា​ទទួល​ព្រះ​ឋានៈ​ជា ​” ព្រះ​វររាជជននី” ហើយ​ទ្រង់​មាន​ត្រា​មួយ​មាន​រូប​កិន្នរី​ផង
ព្រះរាជ​បុត្រី​ច្បង ព្រះ​អង្គ​ថ្វាយ​ព្រះ​ឋានៈ​ថា​ “ សម្ដេច​ព្រះ​រាជ​ធីតា”
ព្រះជាយា​របស់​ព្រះ​អង្គ អ្នក​ម្នាង​ប៉ែន ដែល​ជា​មាតា​របស់​ព្រះរាជបុត្រា​ច្បង ទ្រង់​បាន​លើក​ឲ្យ​ឡើង​ជា “ ព្រះ​ជាតិ​ក្សត្រី”
អ្នក​ម្នាង​ពៅ មាតា​របស់​ព្រះរាជ​បុត្រា​បន្ទាប់ ទ្រង់​លើក​ឡើង​ជា “ ព្រះ​អច្ឆរា​អក្សរ”
ទ្រង់​បាន​រៀប​ចំ​ព្រះ​រាជ​សង្ហារ​សម្គាល់​អ្នក​ទាំង​អស់​នោះ ព្រម​ទាំង​ពាក្យ​ពេចន៍​ដែល​ត្រូវ​ប្រើ​ផង គឺ​ឆ្លើយ​ថា “ ព្រះបាទ​ម្ចាស់” ចំពោះ​បុរស និង “ ព្រះ​ម៉ែ” ចំពោះ​នារី
ទ្រង់​បាន​រៀប​ចំ​ឋានៈ​ស្ត្រី​ៗ នៅ​ក្នុង​ព្រះ​បរមរាជ​វាំង ហើយ​បាន​សម្រេច​ឲ្យ​ហៅ​ភរិយា​របស់​មន្ត្រី​ស័ក្ដិ​៤​ដល់​ស័ក្ដិ​១០​ថា “ ជំទាវ” ហើយ​បាន​អនុញ្ញាត​ឲ្យ​អ្នក​ទាំង​នោះ​បង់​កន្សែង​ពណ៌, ពាក់​រយ៉ា​មាស ដោត​ផ្កា​លើ​សក់ ហើយ​មាន​​ប្រអប់​ស្លា​ដូច​របស់​ប្ដី​ដែរ នៅ​ពេល​ចូល​មក​ក្នុង​វាំង
ព្រះ​អង្គ​បាន​ឲ្យ​កាត់​បន្ថយ​ក្បួន​មន្ត្រី​ធំ​ៗ ហើយ​ចេញ​បញ្ជា​ឲ្យ​ពួក​មន្ត្រី​ទាំង​នោះ​ត្រូវ​ស្លៀក​ខោ​វែង​ធំ​ទូលាយ មាន​ជរ​មាស​ ឬ​ស្លៀក​សំពត់​សូត្រ នៅ​ពេល​មាន​ពិធី​ផ្សេង​ៗ ពាក់​អាវ​ពណ៌ ក្រវាត់​កំណាត់​សំពត់​ប៉ាក់​ឌិន​ពណ៌​មាស ក្រវាត់​ដាវ​នៅ​ចង្កេះ ទៅ​ណា​មក​ណា​ជិះ​គ្រែ​ស្នែង បាំង​ក្លស់​ពណ៌​ក្រហម​មួយ​ជាន់
កំណែ​ទម្រង់​ព្រះ​នគរ

ព្រះ​អង្គ​បាន​រៀប​ចំ​ខេត្ត​សា​ជា​ថ្មី ខេត្ត​ណា​ធំ​ទ្រង់​ឲ្យ​ចែក​ជា​២ ឬ​៣ ស្រុក។ រួច​ហើយ​ទ្រង់​បាន​ដាក់​ឲ្យ​ស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ឱវាទ​មន្ត្រី​ធំ​ៗ​ត្រួត​ត្រា
ព្រះ​អង្គ​បាន​កំណត់​កាល​បរិច្ឆេទ​ព្រះ​រាជ​ពិធី​ទ្វារ​ទស​មាស​ទាំង​១៧​ ហើយ​បាន​ឲ្យ​យក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​គោរព​ថ្ងៃ​សីល និង​សិក្ខាបទ
ឆ្នាំ​១៨៥៣ ទ្រង់​បាន​ឲ្យ​បោះ​ពុម្ព​កាត់​សំប៉ែត​ជា​ប្រាក់​សុទ្ធ​បី​ប្រភេទ ដែល​មាន​តម្លៃ​នៅ​ពេល​នោះ​ស្មើ​នឹង​៤​ហ្វ្រង់, ១​ហ្វ្រង់ និង​៥​កាក់។ នៅ​លើ​មុខ​ម្ខាង មាន​រូប​ហង្ស​ក​វែង​ដូច​រូប​ហង្ស ដែល​គេ​តែង​តែ​ដាក់​នៅ​លើ​ចុង​ដង​ទង់​ខាង​មុខ​ព្រះ​វិហារ។ នៅ​លើ​មុខ​ម្ខាង​ទៀត មាន​រូប​ប្រាសាទ​បុរាណ​កំពូល​៣ ដែល​តំណាង​អង្គរ​វត្ត
| ពិរាល័យ |

នៅ​កាល​គ្រា​ដែល​ព្រះ​អង្គ​បាន​យាង​ទៅ​កំពត ដើម្បី​ទៅ​ទត​មើល​សំពៅ​ពាណិជ្ជកម្ម​មួយ ដែល​ទ្រង់​បាន​ឲ្យ​គេ​ធ្វើ​ឡើង រួ​ចប្រគល់​ឲ្យ​ជន​ម៉ាឡេ​ម្នាក់​នៅ​ត្រី​កា​កាន់​កាប់។ នៅ​ទី​នោះ​ព្រះ​អង្គ​បាន​ជួប​ជាមួយ​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​មូហូត ជជែក​ជាមួយ​បាន​បន្តិច ទ្រង់​ក៏​បញ្ជា​ឲ្យ​គេ​ផ្ដល់​មធ្យោបាយ​ដល់​គាត់​ធ្វើ​ដំណើរ​មក​ឧដ្ដុង្គ​ទៀត។

នៅ​ពេល​យាង​ត្រឡប់​មក​កាន់​រាជធានី​វិញ ក្រោយ​ពេល​ដែល​លោក​មូហូត ចូល​គាល់​ព្រះ​អង្គ​នៅ​នឹង​ព្រះរាជ​ដំណាក់​ធ្វើ​ពី​ឈើ​បាន​បន្តិច ព្រះ​បាទ​អង្គ ដួង ក៏​ធ្លាក់​ព្រះកាយ​ប្រឈួន ហើយ​បាន​សុគត​នៅ​ឆ្នាំ​១៨៦០ ត្រូវ​នឹង​មហាសករាជ​១៧៨២ ចុល្លសករាជ​១២២២ (ក្នុង​ខែ​កត្ដិក ៥​កើត)។

ព្រះរាជ​ពិធី​ថ្វាយ​ព្រះ​ភ្លើង​ព្រះ​បរម​សព​ព្រះ​អង្គ ត្រូវ​បាន​ធ្វើ​ឡើង​ក្នុង​រជ្ជកាល​ព្រះ​បាទ​ នរោត្ដម និង​ទ្រង់​បាន​ថ្វាយ​ព្រះ​បរម​នាម​ថា “ ព្រះ​ករុណា​បរម​កោដ្ឋ” ឬ “ ហ្លួង​បរម​កោដ្ឋ“ ។

ចេតិយ៍​តម្កល់​ព្រះ​អដ្ឋិ​ព្រះ​អង្គ ត្រូវ​បាន​សាងសង់ និង​តម្កល់​នៅ​ឯ​ព្រះ​មហាបរម​រាជ​វាំង នា​ក្រុង​ភ្នំពេញ​ចតុម្មុខ​មង្គល។

| ព័ត៌មាន​ទាក់ទង |

ព្រះ​អង្គ​អេង, ភាគ​១ និង​ភាគ​២
ព្រះ​មហា​គ្រួសារ​ព្រះបាទ​អង្គ ដួង
(sopeak statement)

Saturday, July 11, 2009

រឿងហួសចិត្ត

តើព្រះករុណាជាម្ចាស់គ្រប់ព្រះអង្គនិងអស់លោកសាធុសប្បុរសទាំងឡាយធា្លប់បានស្គាល់ឈ្មោះដ៏ល្បីល្បាញនៃវត្តមួយមានទីតាំងស្ថិតនៅស្រុកកោះធំខេត្តកណ្តាលដែរឫទេ?វត្តថ្មីនោះពិតជាមានកិត្តិស័ព្ទដ៏ល្បីល្បាញទាំងក្នុងប្រទេសនិងក្រៅប្រទេសហើយមានបរិស័ទរាប់សិបមឺុននាក់
មានសេចក្តីជ្រះថ្លាទៅចូលរួមចាប់សទ្ធាគ្រប់ៗគ្នា។តែរឿងដែលខ្ញុំករុណាអត្មាភាពមានចម្ញល់ជាទីបំផុតនោះគឺ៖អ្នកគ្រប់គ្រងនៅទីអារាមថ្មីថ្មងនោះគឺជាគ្រហស្ថស្លៀកសំលៀកបំពាក់ពណ៌សរតាំងខ្លួនជាពោធិសត្វប្រតិបត្តធម៌ដើម្បីត្រាស់ដឹងនូវមោក្ខធម៌តម្រង់ឆ្ពោះទៅព្រះនិព្វានបានជាស្ពានចំលងសត្វនិករឲរួចចាកទុក្ខហើយថែមទាំងតាំងខ្លួនជាសម្តេចព្រះមហាសង្ឃរាជជួនណាតចាប់កំណើតទៀតផង។​ពេលមានកម្មវិធីបុណ្យធំៗដូចជាកឋិនទាន​បវរណាបច្ច័យ៤សង្ឃទានជាដើមលោកសង្ឃស្លៀកពាក់សរជាអ្នកតំណាងធ្វើគ្រប់កិច្ចកម្មទាំង
នោះ។រឿងដែលជាទីហួសចិត្តបំផុតសម្រាប់ខ្ញុំករុណាអត្មាភាពនោះគឺមានព្រះសង្ឃដែលបួសតាមពុទ្ធបាទរបស់ព្រះបរមគ្រូអ្នកទ្រទ្រង់សីល
សិក្ខាដែលពុទ្ធបរិស័ទគ្រប់ទិសទីថ្វាយបង្គំគោរពជាសរណ‌ទីពឹងទីរឮកស្មើដោយជីវិតនោះបែរជាបន្ទាបខ្លួនយ៉ាងទាបបំផុតទៅលុតអង្គុយបក់
ផ្លិតថ្វាយប្រគេនចំពោះបុគ្គលប្រភេទយ៉ាងនិង។ដែលសំដីហាស្តីនិយាយថាដើម្បីពុទ្ធសាសនាទើបគេធ្វើយ៉ាងដូច្នេះ!ទង្វើយកព្រះពុទ្ធសាសនា
យកព្រះសង្ឃជាទីសក្ការជាត្រៃសរណមួយក្នុងចំណោមសរណ៣ទៅបំពារបំពានរបៀបនេះតើអាចចាត់ទុកថាជាអ្នកស្រលាញ់រាប់អានព្រះ
ពុទ្ធសាសនាបានដែរឫទេ?​ឫ​​មួយក៏ចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជាអរិយបុគ្គលពិតប្រាកដ?​ឫ​​មួយក៏ជាអរិយបុគ្គលបោកប្រាស់ភ្នែកអ្នកស៏ទៃ។
ហើយសូមព្រះករុណាជាស្ចាស់ដែលបានធ្វើដំណើរជាមួយអរិយពោធិសត្វនោះទ្រង់មេត្តាពិនិត្រមើលពុទ្ធវិន័យឡើងវិញបើស្រឡាញនិងចង់ឲ
ពុទ្ធសាសនាបានរីកចំរើនកុំឲពួកឆ្លៀតឪកាសនិយមវាបន្លំយកព្រះអង្គជាទីសក្ការទៅធ្វើឡប់ឡែតាមអំពើចិត្តដើម្បីបានជាអំនួតខ្លួនរបស់ពួក
គេតទៅទៀត៕

Thursday, July 9, 2009

សម្ដេច​ព្រះមហាសង្ឃរាជា គណធិបតី និល​​ទៀង


ព្រះ​នាម​ដើម
និល ទៀង
ព្រះ​នាម​ពេញ
សម្ដេច​ព្រះមហាសង្ឃរាជា គណធិបតី សិរីបរមបពិត្រ ជា​សង្ឃនាយកតិលកលោកាចរិយោត្ដម​បរមមេធសង្ឃជេដ្ឋា មហាសង្ឃរាជា ធម្មិក​វរោត្ដម​បរម​បពិត្រ ដ៏​ជា​អធិបតី​ព្ធដ៏​គណ​សង្ឃ​ក្នុង​ក្រុង​កម្ពុជា ជេដ្ឋា​រដ្ឋា​មហាឥន្ទបត្ត​នគរ​បវរ​បូរីរម្យ​ឧត្ដម​រាជបនិជា​មហាមគ្គនាយ
ប្រសូត
ព.ស.​២៣៦៨/គ.ស.​១៨២៤
សុគត
ព.ស.​២៤៥៧/​គ.ស.​១៩១៣
ឋានៈ
សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃ​រាជ
ពី​ព.ស.
ព.ស.​២៤០១ ដល់​ ព.ស.​២៤៥៧
បន្ត​ដោយ
កែ អ៊ុក
សម្ដេច​ព្រះ​មហា​សង្ឃរាជ និល ទៀង [អាន​ថា៖ និល ទៀង] នៃ​គណៈ​មហា​និកាយ (ប្រសូត ថ្ងៃ​សៅរ៍ ៧​កើត ឆ្នាំ​វក ឆ​ស័ក ព.ស.​២៣៦៨/គ.ស.​១៨២៤ សុគត ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍ ​២​កើត ខែ​អស្សុជ ឆ្នាំ​ឆ្លូវ បញ្ច​ស័ក ព.ស.​២៤៥៧/២ តុលា គ.ស.​១៩១៣) ជា​សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃ​រាជ​អង្គ​ទី​១ នៃ​គណៈ​មហានិកាយ នៃ​ព្រះ​រាជ​អាណាចក្រ​កម្ពុជា។ ទ្រង់​កាន់​តំណែង​ពី​ព.ស.​២៤០១ ដល់ ព.ស.​២៤៥៧ ក្នុង​រជ្ជ​សម័យ​​ព្រះ​មហាក្ស័ត្រិយ៍​៣​ព្រះ​អង្គ​ គឺ ១. ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​ព្រះ​ហរិរក្ស​រាមា​ឥស្សរាធិបតី​ព្រះអង្គ​ ដួង ២. ព្រះ​បាទ​សម្ដេច​ព្រះ នរោត្ដម ៣. ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ។
| ព្រះរាជ​ជីវប្រវត្តិ​ |
ព្រះអង្គ​ទ្រង់​ប្រសូត នៅ​ថ្ងៃ​សៅរ៍ ៧​កើត ខែ​អាសាធ ឆ្នាំ​វក ឆ​ស័ក ព.ស.​២៣៦៨ គ.ស.​១៨២៤ ក្នុង​ស្រុក​ពោធិ​ព្រះបាទ ខេត្ត​កៀនស្វាយ (ស្រុក​កៀនស្វាយ ខេត្ត​កណ្ដាល បច្ចុប្បន្ន)។ ព្រះ​អង្គ​ជា​បុត្រ​ច្បង​នៃ បិតា​នាម និល មាតា​នាម ឡឹក។
| ការ​ភៀស​ព្រះ​កាយ​នៅ​ស្រុក​សៀម |
ក្នុង​គ.ស.​១៨៣១ កាល​នោះ​កុមារ​ទៀង ទើប​តែ អាយុ​បាន​៨​ឆ្នាំ ទ័ព​យួន និង​សៀម បាន​ពើប​ប្រយុទ្ធ​គ្នា​យ៉ាង​ខ្លាំង​ក្លា នៅ​តំបន់​កៀនស្វាយ​ដើម្បី​ដណ្ដើម​យក​ស្រុក​ខ្មែរ។ គ្រួសារ​សម្ដេច​ទៀង​ទាំង​ប៉ុន្មាន ត្រូវ​ទ័ព​សៀម​ចាប់​កេណ្ឌ​កៀរ​យក​ទៅ​ស្រុក​សៀម ទុក​ធ្វើ​ជា​ទាសា​ទាសី។ កុមារ​ទៀង និង​ជីដូន ត្រូវ​គេ​បញ្ជូន​ឲ្យ​ទៅ​រស់​នៅ​ឯ​ទីក្រុង​បាងកក។ នៅ​ទី​នោះ​កុមារ​ទៀង បាន​ជួប​នឹង​មា​ម្នាក់​ឈ្មោះ ពៅ ជា​អាមាត្យ​របស់​ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ អង្គ ​ដួង កាល​ព្រះអង្គ​នៅ​ជា​ព្រះអង្គ​ម្ចាស់​ដែល​សៀម​កេណ្ឌ​កៀរ​យក​ទៅ​ធ្វើ​ជា​ឈ្លើយ ​ដែរ។ ចំណែក​គ្រួសារ​សម្ដេច​មួយ​ផ្នែក​ទៀត ត្រូវ​សៀម​បញ្ជូន​ទុក​ឲ្យ​រស់​នៅ ស្រុក​មង្គលបុរី ក្នុង​ខេត្ត​បាត់ដំបង។
| ការ​សាង​ព្រះ​ផ្នួស |
ព្រះអង្គ​មាន​ព្រះជន្ម​បាន​១១​ឆ្នាំ ក្នុង​ឆ្នាំ​មមី ឆ​ស័ក ព.ស.​២៣៧៨ គ.ស.​១៨៣៤ បាន​បំពេញ​ផ្នួស​ជា​សាមណេរ នា​វត្ត​មួយ​នៅ​ទីក្រុង​បាងកក។
ព្រះជន្ម​បាន​២១​វស្សា ក្នុង​ឆ្នាំ​រោង ព.ស.​២៣៨៨ គ.ស.​១៨៤៤ សម្ដេច​ព្រះ​ន័ងក្លៅ ព្រះ​ចៅ​ក្រុង​សៀម ទ្រង់​ព្រះរាជានុញ្ញាត​ឲ្យ​សាមណេរ ទៀង ចូល​បំពេញ​ឧបសម្បទា ក្នុង​នាគ​ខ្នាន​ព្រះរាជ​ទ្រព្យ នៅ​វត្ត​ព្រះ​ស្រី​រតនសាស្ដាររាម គឺ​វត្ត​ព្រះ​កែវ​មក៌ត ក្រុង​បាងកក។
| ការ​យាង​ត្រឡប់​មក​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ |
ព្រះជន្ម​បាន​២៦​វស្សា ក្នុង​ឆ្នាំ​រកា ឯក​ស័ក ព.ស.​២៣៩៣ គ.ស.​១៨៤៩ ព្រះ​អង្គ​បាន​ទៅ​ថ្វាយ​ព្រះ​ពរ​លា​សម្ដេច​ព្រះ​ន័ងក្លៅ ត្រឡប់​មក​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ។ លុះ​មក​ដល់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ហើយ ព្រះ​បាទ​ហរិរក្សរាមាឥស្សរាធិបតី ព្រះ​អង្គ​ ដួង ទ្រង់​សូម​និមន្ត​ឲ្យ​គង់​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា ហើយ​ទ្រង់​បាន​ធ្វើ​ព្រះរាជ​សុភអក្សរ ថ្វាយ​សម្ដេច​ព្រះ​ន័ងក្លៅ។
| សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃរាជ​នៃ​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី |
ព្រះជន្ម​បាន​៣៤​វស្សា ក្នុង​ឆ្នាំ​ម្សាញ់ នព​ស័ក ព.ស.​២៤០១ គ.ស.​១៨៧៥ ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះហរិរក្សរាមាឥស្សរាធិបតី ព្រះអង្គ ដួង ទ្រង់​បាន​លើក​ព្រះ​ព្រហ្មមុនី និល ទៀង ឲ្យ​គ្រង​ទី​សម្ដេច​ព្រះមហាសង្ឃរាជា​ក្រុង​កម្ពុជា។
លុះ​រំលង​ពី​នោះ​មក​បាន​មួយ​ឆ្នាំ ព.ស.​២៤០២ គ.ស.​១៨៥៨ ព្រះ​បាទស​ម្ដេច​ព្រះ​ហរិរក្សរាមាឥស្សរាធិបតី​ព្រះអង្គ ដួង បាន​តាំង​សម្ដេច​ព្រះមហាសង្ឃរាជ និល ទៀង ជា​ស្ដេច​សង្ឃ​ពេញ​ទី ហើយ​បាន​រៀប​ចំ​ពិធី​ថ្វាយ​ទឹក​ក្លស់​ទឹក​ស័ង្ខ នៅ​ក្រុង​ឧត្ដង្គ​មានជ័យ មាន​គោរម្យងារ​ជា “សម្ដេច​ព្រះមហាសង្ឃរាជា គណធិបតី សិរីបរមបពិត្រ ជា​សង្ឃនាយក​តិលកលោកាចរិយោត្ដម​បរមមេធសង្ឃជេដ្ឋា មហាសង្ឃរាជា ធម្មិក​វរោត្ដម​បរម​បពិត្រ ដ៏​ជា​អធិបតី​ព្ធដ៏​គណ​សង្ឃ​ក្នុង​ក្រុង​កម្ពុជា ជេដ្ឋា​រដ្ឋា​មហាឥន្ទបត្ត​នគរ​បវរ​បូរីរម្យ​ឧត្ដម​រាជបនិជា​មហាមគ្គនាយក” សម្រេច​កិច្ច​អស់​ទ្រទ្រង់​សង្ឃ​ព្រះរាជា​គណៈ​ទាំង​៤​សម្រាប់។
| សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃរាជ​នៃ​ព្រះមហាក្សត្រ​៣​ព្រះ​អង្គ |
សម្ដេច​ព្រះមហាសង្ឃរាជ និល ទៀង ព្រះ​អង្គ​មាន​ឋានន្តរស័ក្ដិ​ជា​មហាសង្ឃរាជ នៅ​ក្នុង​រាជ្យ​៣​គឺ៖
​​ ▪ ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះហរិរក្សរាមាឥស្សរាធិបតី​ព្រះអង្គ ដួង
▪ ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ នរោត្ដម ព្រះចៅក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី
▪ ព្រះបាទ​សម្ដេច​ព្រះ ស៊ីសុវត្ថិ ព្រះ​ចៅ​ក្រុង​កម្ពុជា​ធិបតី
| ព្រះ​ទិវង្គត |
ព្រះជន្ម​បាន​៩០​វស្សា​គត់ នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​ឆ្លូវ ព្រះអង្គ​ទ្រង់​សោយទិវង្គត នៅ​ថ្ងៃ​ព្រហស្បតិ៍ ២​កើត ខែ​អស្សុជ ឆ្នាំ​ឆ្លូវ បញ្ច​ស័ក ព.ស.​២៤៥៧ ត្រូវ​នឹង​ថ្ងៃ​ទី​២ ខែ​តុលា គ.ស.​១៩១៣ វេលា​ម៉ោង​១២​និង៤០​នាទី​អាធ្រាត ដោយ​ព្រះរោគជរាពាធ នៅ​ព្រះរាជ​តំណាក់​វត្ត​ឧណ្ណាលោម ក្រុង​ភ្នំពេញ៕
ចម្លង​ចេញ​ពី​សៀវភៅ​ព្រះរាជជីវប្រវត្តិ សម្ដេច​ព្រះ​សង្ឃ​រាជ រៀបរៀង​ដោយ ភិក្ខុ​បញ្ញាវិមលោ លឹម វាសនា ចៅ​អធិការ​ស្ដីទី​វត្ត អង្គប្រិយសិរីមានជ័យ ឆ្នាំ​២០០៤
ប្រភពដើម - នរណាខ្លះនៅកម្ពុជា?
បន្ទាន់សម័យដោយ ភិក្ខុធម្មានន្ទ មីនា 23.

Wednesday, July 8, 2009

ក្រពះឃ្លានពិតជាគ្មានទេចិត្តតស៊ូ



នៅក្នុងពុទ្ធសាសនាមានពុទ្ធភាសិតមួយឃ្លាដែលព្រះពុទ្ធជាបរមគ្រូទ្រង់ត្រាស់ថា(សព្វេសត្តាអាហារដ្ឋិតិកា)=សត្វលោកទាំង
អស់រស់បានដោយសាអាហារក្នុងអត្ថន័យនៃពុទ្ធភាសិតនេះចង់បញ្ជាក់ថាសត្វទាំងអស់បើខ្វះអាហារបរិភោគហើយគឺមិនមានជីវិតរស់នៅបានទេ។ជីវិតដែលអាចរស់នៅបានក៏ដោយសារមានអាហរសម្រាប់ជួយទ្រទ្រង់ដែរព្រោះសរីរកាយរបស់សត្វ
ទាំងអស់
គឺជាផ្សំឡើងរវាងរូបបរមត្ថ(តាមបែបអភិធម្ម)២៨គឺដី(២១)ទឹក(១២)ភ្លើង(៤)និងខ្យល់(៦)និងមហាភូតរូប២៤ទៀតទើបផ្គុំ
បានជារូបរាង្គកាយមួយ។ហើយរូបទាំង២៨នែះត្រូវអាស្រ័យអាហារជាចាំបាច់។បើខ្វះអាហារគ្មានថាមពល​​​​ឫក៏កម្លាំងពលំអ្វី
សម្រាប់រស់ទេ។គ្មានខួរក្បាលឯណាទៅគិតពីរការអភវឌ្ឃន័ឫក៏មនសិការស្នេហាជាតិអ្វីដែរ។ឧទាហណ៍ដូចជាពេលចប់
សង្រ្គាម
ថ្មីៗមានមនុស្សជាច្រើនដើម្បីក្រពះសុខចិត្តប្តូរជីវតប្រព្រឹត្តនូវអំពើអាក្រក់ផ្សេងៗមានលួចប្លន់ឆក់កណ្តៀតសព្វបែបយ៉ាង​​
ហើយអ្នកខ្លះទៀតរហូតដល់ហ៊ានលួចគាស់កកាយយកនូវសម្បត្តិមរតកដូនតាដែលមានអាយុកាលរាប់ពាន់ឆ្នាំទៅលក់ឲបរទេសដើម្បីមានបានដោយមិនគិតពីការខូចខាតនិងការបាត់បង់អ្វីទាំងអស់។អ្នកខ្លះដើម្បីរស់សុខចិត្តវាលូនដាក់ខ្លួនដាក់កាយលើកដៃសុំទានគេគ្រប់ច្រកល្ហកទោះត្រូវគេត្មះត្មះតិះដៀលយ៉ាងណា
ក៏ដោយចុះ។គ្មានមនសិការ​គ្មានឧត្តគតិគ្មានការគោរពស្រលាញ់ជាតិសាសនាឫទំលៀមទំលាប់អ្វីឡើយបើគ្មានអ្វីដាក់ពោះ
ហើយនោះ។ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែងដូចលោក(ម៉ូក​ហេងនិងប្រពន្ធកូនស្រាប់)
ចេញទៅសមរភូមិដើម្បីការពារទឹកដីនិងមរតកដូនតាតែត្រូវគេប្រហារដុតផ្ទះចោលរហូតដល់ថ្នាក់យកតង់បាំងមេឃ
នាំប្រពន្ថកូនដេកគិតឡើងគួរឲសង្វេកពេកក្រៃ។សួរមើលថាតើមានឆន្ទះប្រយុទ្ធជាមួយសត្រូវ់ឈ្លានពានទេ?​ឆ្លើយជំនួសថាគ្មាន!
នេះព្រោះហេតុអ្វី?គឺព្រោះអត់មានអ្វីជាទីសង្ឃឹមនិងកក់ក្តៅដែលត្រូវយកជីវិតទៅចោលដោយឥតអំពើ(នេះជាទស្សនផ្ទាល់)
យើងបានឃើញនូវបទពិសោធន៍ច្រើនណាស់ពេលដែលខ្មែរកើតសង្រ្គាមគ្នាឯងអស់រយពេលជាង៣០ឆ្នាំអ្នកតស៊ូពិតប្រកដ
ត្រូវបាត់ដៃបាត់ជើងបាត់រហូតដល់ទៅជីវិតតែអ្នកដែលទទួលផលប្រយោជន៍ពិតគឺអ្នកនៅពីក្រោយខ្នងតែប៉ុណ្ណោះ។បច្ច័យ៤
សេដ្ឋកិច្ចគ្រប់គ្រាន់ទើបទ្វើឲមនុស្សមានឆន្ទ៖វីរិយស្នេហាជាតិទឹកដីកេរមរតកដូនតាបានបើរកអ្វីមកច្រកឆ្នាំគ្មានកុំសង្ឃឹម៕

Monday, July 6, 2009

បញ្ញា


ពាក្យថា​​បញ្ញាគឺជាពាក្យដែលមានឬសកល់មកពីភាសាបាលី​​។បញ្ញា​​នេះបានទទួលមកពីប្រភពច្រើនយ៉ាង​​តាមបែបព្រះពុទ្ធសាសនាគឺបញ្ញាកើតឡើងពីការស្តាប់​បញ្ញាកើតឡើងពីការគិត​​បញ្ញាកើតពីការរៀនទន្ទិញជាដើម។ល។
តាមបែបខ្មែរបញ្ញាកើតឡើងដោយហេតុ៤យ៉ាងគឺ៖​​​(សុ​ចិ​បុលិ​វិនិមុត្តោ​កថំសោបណ្ឌិតោភវេ)​សុ=ប្រឹងស្តាប់គេ​ចិ=រិះរេកត់ចំណាំ​បុ=សាកសួរសុំា​លិ=ចំណាំកត់ត្រាទុក​បើបានដោយអង្គ៤គ្រប់ចំនួនយ៉ាងចំណាប់និងបានចេះចាំឆាប់ក្លាយជាអ្នកចេះដឹងក្នុងលោកា។
ព្រះពុទ្ធបរមគ្រូទ្រង់បានត្រាស់ថា៖​ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ​ការស្តាប់គឺជាប្រភពនៃបញ្ញាដ៏សម្ខាន់ណាស់ហេតុនេះអ្នកទាំងឡាយត្រូវប្រើពេលវេលា
ឲបានច្រើនដើម្បីស្តាប់អ្នកដ៏ទៃនិយាយទោះពេលខ្លះអ្នកទាំងនោះនិយាយមិនត្រូវចិត្តយើងក៏ដោយ។ការស្តាប់ដោយយកចិត្តទុកដាក់គឺចំណុចដ៏សម្ខាន់បំផុតជាប្រភពនៃការហូរចូលមកនៃបញ្ញា​មានមនុស្សច្រើនណាស់ដែលមិនសូវចូលចិត្តស្តាប់ការនិយាយរបស់អ្នកដ៏
ទៃទេតែមានបំណងចង់ឲគេស្តាប់ខ្លួននិយាយវិញសូម្បីដឹងថាការនិយាយារបស់ខ្លួនមិនសូវមានខ្លឹមសារក៏ដោយ​ហេតុអ្វីបានជាយ៉ាងនេះ?​
ចម្លើយមានតែមួយគឺ៖​មានឧបាទាន​ប្រកាន់មាំ​​ដឹងខ្លួនថាមានបទពិសោធតិច​​រៀនសូត្របានចន្តិចបន្តួចតែដោយអំណាចមន៖
ក៏ខំប្រឹងនិយាយទាំងទទឹងទទេងគ្មានបែបបទ។
ការស្តាប់ឲបានច្រើនជាងការនិយាយគឺជាការប្រមូលយកបញ្ញាពីគ្រប់ទិសទីមកបញ្ចូលក្នុងខួរក្បាលរបស់យើង។សាសនាវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយនិងទស្សនផ្សេងៗគឺជាគន្លឹះដ៏សម្ខាន់នៃបញ្ញា​​។ការគិតបន្ទាប់ពីស្តាប់នូវអ្វីដែលបានហូរចូលមកក្នុងត្រចៀករបស់យើងមានការស្តាប់ខ្លះធ្វើឲ
ខួរក្បាលយើងជ្រះថ្លាហើយក៏មានការស្តាប់ខ្វះធ្វើឲខួរក្បាលល្អក់កករផងដែរ។ព្រះពុទ្ធទ្រង់ត្រាស់ថា​បន្ទាប់ពីស្តាប់ត្រូវយកចិន្តគឺការគិតមកជា
ចំណុចសម្ខាន់បើខ្វះការគិតការស្តាប់របស់យើងនិងក្លាយជាអាវុធមកធ្វើឲខួរក្បាលយើងពិការជាក់ជាមិនខាន។យើងធ្លាប់បានដឹងបានឮជាច្រើនមកហើយថាមានអ្នកស្តាប់ខ្វះការពិចារណាខ្លះបាត់បង់នូវឧត្តមគតិដែលខ្លួនមានខ្លះទៀតបាត់បង់ទ្រព្យសម្បត្តិហើយម្យ៉ាងទៀតក៏ត្រូវមានទោសទាន់ដោយសារតែការស្តាប់ខ្វះការគិតជាបទដ្ឋាននេះឯង។បើយើងស្តាប់ហើយឲគិតបានច្បាស់លាស់ហើយយល់ថាត្រឹមត្រូវមានប្រយោជន៍សម្រាប់ខ្លួននិងអ្នកដទៃភវនាគឺការទន្ទិញឲបានចេះចាំចុះមិនជាការខុសឆ្គងអ្វីឡើយ។​ច្បាស់ណាស់កាលណាបើស្តាប់ហើយយល់ខុសគិតក៏ខុស​និយាយក៏ខុសធ្វើក៏ខុសចិញ្ចឹមជីវិតក៏ខុសព្យាយាមក៏ខុសរហូតដល់ទៅសមាធិក៏ខុស
ទៅតាមនោះដែរ។ហេតុនេះអ្នកប្រាថ្នានូវបញ្ញាគ្រប់រូបអើយគួរតែស្តាប់ហើយគិតចម្រើនឲបានច្រើនដើម្បីឲការគិតរបស់យើងវាបានទូលំទូលាយ​ទីបំផុតបានចាក់ធ្លុះនូវអនុត្តរធម៌ជាទីបំផុតនៃបញ្ញា៕(៧/៦/៥៥៣.២០០៩)រិនសារ៉ូ

Thursday, July 2, 2009

អាសូរព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ



យោងទៅតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវ​​តាមប្រវត្តិសាស្រ្តឬឯកសារផ្សេងៗបាបបញា្ជក់យ៉ាងច្បាស់ថា៖​​ពុទ្ធសាសនាដែលបាន

ចាប់កំណើតកើតឡើងនៅប្រទេសឥណ្ឌានារវាងសតវត្សន៍ទី៦មុនគ.ស​ដោយព្រះសក្យមុនីបរមគោត្តមនោះមក។

ក្រោយព្រះពុទ្ធបរមគ្រូទ្រង់បរិនិពា្វនទៅរវាងប្រមាណ៣០០ឆ្នាំព្រះពុទ្ធសាសនាក៏បានហូរចូលមកដែនសុវណ្ណភូមិ

(កម្ពុជទេស)ដោយព្រះថេរពីរព្រះអង្គគឺ៖​​​​ព្រះសោណត្ថេរនិងព្រះឧត្តរត្ថេរ។​បន្ទាប់ពីចូលមកក្នុងដែនសុវណ្ណភូមិមក

ព្រះពុទ្ថសាសនាក៏បានក្លាយជាពុទ្ធសាសនាបែបខ្មែរចាប់តាំងពីពេលនោះរហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។

ដូនតាខ្មែរគ្រប់សម័យកាលគ្រប់កាល៖ទេស៖បានប្តូរអាយុជីវិតដើម្បីថែរក្សាព្រះពុទ្ធសាសនាដែលជាកេរដំនែល

ដូនតាឲបានគង់វង់ស្ថិតស្ថេររហូតកមដល់សព្វថ្ឡៃ។​ពុទ្ធសាសនាខ្មែរបានរួមសុខរួមទុក្ខជាមួយជនជាតិខ្មែរគ្រប់សម័យកាល។

ពេលខ្មែររីកចំរើនក៏មានពុទ្ធសាសនាពេលខ្មែររង់ទុក្ខវេទនាក៏មានពុទ្ធសាសនា។យើងសូមក្រលេកមើលអតីតកាលកន្លងមក

ពេលដែលព្រះនាងឥន្ទ្រទេវីបង្កើតសាកលវិទ្យល័យ២គឺ៖​រាជវិហារនិងមហាវិទ្យល័យជ័យស្រី(ព្រះខ័ន​និងតាព្រហ្ម)

រាជបណ្ឌិតអ្នកប្រាជ្ញនិងសាស្ត្រាចារ្យគឺសុទ្ធសឹងតែមានប្រភពមកពីព្រះពុទ្ធសាសនា។សម័យភ្នំពេញ​​លង្វេកឧត្តង្គជាពិសេស

សម័យអណានិគមនិយមបារាំងគឺពុទ្ធសាសនាដ៏មានសារ%សម្ខាន់ក៏បានតស៊ូប្តូរអាយុជីវិតដើម្បីឯករាជ្យអធិបតី​​និងទំនៀម

ទំលាប់ខ្មែរឲបានគង់វង្សរហូតមកគ្រប់វត្តអារាមក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគ្មានវត្តអារាំណាមួយដែលគ្មានការអប់រំបណ្តុះប្រាជ្ញាបារមី

និងចេះដឹងនោះឡើយ។ទាំងព្រះសង្ឃទាំងគ្រហស្ថដែលបានចូលមកគឺត្រូវតែបានទទួលការអប់រំទោះតិចទោះច្រើនក្តី។

ហើយទីវត្តអារាមនេះជាជង្រុកនៃវប្បធម៌និងអរិយធម៌ខ្ខែរគ្រប់បែបយ៉ាង។សម័យពលពត​ខ្មែររលាយមនុស្សរលាយវប្បធម៌

ដោយហេតុរលាយពុទ្ធសាសនានិងគ្រឹះស្ថានសិក្សាអប់រំនានា។យើងមើលចុះពុទ្ធសាសនាក៏នៅតែយកទ្រូងនិងអាយុជីវិត

ទៅពាំងគ្រាប់រំសេវនៅតាមព្រំដែនខ្មែរ​

សៀមទៀតដើម្បីបុព្វហេតុទឹកដីនិងមរត៌កដូនតា។​​កាយបើឃើញរូបថតនិងទីស្នាក់នៅរបស់វត្តកែវសិក្ខាគិរីស្វារ៖គួរឲសង្វេក

ឥតឧបមា។តែមានពួកឪកាសនិយមខ្លះដែលមានបំណងចង់រំលាយព្រះពុទ្ធសាសនាឲសាបសូន្យអស់ពីទឹកដីកម្ពុជាខំពុះពារ

ព្យាយាមដើម្បីបំបាត់អត្តសញា្ញណពុទ្ធសាសនាខ្មែរ។មានអង្កាមនុស្សធម៌បោកប្រាស់ខ្លះឆ្លៀតឪកាសពេលខ្មែរក្រខ្សត់ខំផ្គត់ផ្គង់ជាចំណីអាហារបន្តិចបន្តួចដើម្បីក្បួចយកខ្មែរខ្លះ

ជាពិសេសគឺកុមានរតូចៗដែលមិនទាន់មានការគិតពិចារណាឲបានជ្រៅជ្រះនៅឡើយដោយការឲនំចំណីស្ករគ្រាប់ជានុយ

សំរាប់ស្ទូចយកអ្នកទាំងនោះឲចូលសាសនារបស់ខ្លួនដែលពិភពខាងលិចគេសឹងតែឈប់ទទួលយក(អាទិទេពនិយម)នោះ

ទៅហើយមិនតែប៉ុណ្ណោះមានពួកខ្លះខំស្រែកជេប្រទុចដៀមដាមសព្វបែបសព្វការមកលើព្រះពុទ្ធសាសនានិងព្រះសង្ឃសាវក

របស់ព្រះមានព្រះភាគយ៉ាងអាក្រក់អាក្រីទៀតផង។​អំពើបែបនេះជាហេតុបង្កឲមានវិវាតរវាងគ្នានិងគ្នាដែលមិនអាចចៀសរួច

ពីព្រោះគេក៏មានសិទ្ធិការពាររបស់ផងគេដែរ។

(ថ្ឡៃទី​​១០កើតខែអាសាឍព.ស​​២៥៥៣,២,៧,២០០៩)រិនសារ៉ូ